Tot in een recent verleden bepaalde de federale regering de begrotingsagenda. Maar nu moet federaal premier Herman Van Rompuy aan de formateurs van de deelregeringen vragen of ze zo vriendelijk willen zijn om hem de komende jaren te helpen bij het krachtig saneren van de staatsfinanciën.

Die opdracht is niet gering. Volgens econoom Geert Noels stijgt bij ongewijzigd beleid het tekort op de Belgische begroting in 2010 tot 10 procent van het bbp. Dat komt neer op 35 miljard euro. Een besparing van die omvang is dus nodig om de Belgische begroting in evenwicht te krijgen, in overeenstemming met het Europese Stabiliteitspact.

35 miljard euro – we staan er nauwelijks bij stil – dat komt neer op ruim 1400 miljard in oude frank. Of een nieuwe grens in de zo al recordrijke Belgische begrotingsgeschiedenis.

Uiteraard zint het federaal premier Van Rompuy niet dat de indruk wordt gewekt dat hij op bedeltocht moet langs zijn collega’s van de regio’s. Dat viel ook af te leiden uit een voor zijn doen bitse interventie vorige week in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, waarmee de premier zich afzette tegen wat hij ‘het vecht-federalisme’ noemde.

Maar de werkelijkheid is niet anders: we zijn aanbeland bij de copernicaanse revolutie van Vlaams minister-president Kris Peeters. De federale staat is niet langer de zon waar de deelstaten omheen draaien. De deelstaten vormen nu het centrum – partijpolitieke en electorale speeltjes zoals een federale kieskring zullen daar niets aan veranderen. En de federale staat moet zich dienstbaar opstellen, vinden Kris Peeters en de partijen met wie hij een Vlaamse regering aan het vormen is. ‘Het begrotingsprobleem van Herman Van Rompuy is niet het onze’, zei een van de Vlaamse onderhandelaars eind vorige week.

Niet de deelgebieden vormen vandaag het probleem. België en zijn instandhouding is een probleem geworden. Het is het resultaat van de opeenvolgende staatshervormingen – die telkens weer neerkwamen op met veel geld afgekochte Belgische compromissen.

De federale overheid gaf de voorbije decennia alle belangrijke beleidshefbomen uit handen, zo niet aan de gewesten en gemeenschappen dan aan de Europese Unie.

Van een algemeen Belgisch belang is nog weinig sprake en onderlinge solidariteit is niet langer een vanzelfsprekend begrip. Zeker niet als uit cijfers van het federaal ministerie van Financiën blijkt dat 58 procent Vlamingen 64 procent van de Belgische belastingen betalen. Het aandeel in de federale belastingfactuur van Wallonië, goed 28 procent, en van Brussel, nauwelijks 8 procent, zakt steeds verder weg.

Dit soort scheeftrekkingen én de uitholling van de federale staat leiden onvermijdelijk tot de ontwaarding van de nationale politiek. En daar wordt premier Van Rompuy, steeds meer geïsoleerd in de eigen CD&V, vandaag mee geconfronteerd.

Het is trouwens heel treffend dat het laatste woord over de Belgische begroting niet van premier Van Rompuy, laat staat van bevoegd minister Melchior Wathelet komt, maar wel van de Europese commissaris voor Economische en Monetaire Zaken – in dit geval Joaquin Almunia, een Spanjaard.

Onder de titel De stateloze staat schreef de Amerikaanse publicist van Belgische afkomst Tony Judt een belangwekkend essay over België en de communautaire problemen. Daarin kwam hij tot het pertinente besluit dat België geen model is maar een waarschuwing. ‘We weten allemaal’ schreef Judt, ‘dat je te veel van de staat kunt hebben. België kan een nuttige vingerwijzing zijn dat het ook te weinig kan zijn.’

Een vervroegde federale verkiezing zal dat probleem niet verhelpen. Alleen een staten-generaal van de gewesten en gemeenschappen die zich, zodra de deelregeringen zijn gevormd, beraden over wat ze nog samen willen en kunnen doen, zal een uitkomst bieden.

Legitimiteit en soevereiniteit komen alleen het bestuursniveau toe dat bij machte is het welzijn en de toekomst van zijn burgers te garanderen. En van Frank Vandenbroucke, ooit federaal minister en nu onderhandelaar over de vorming van de Vlaamse regering, weten we dat de federale overheid niet meer in staat is haar verplichtingen tegenover de Belgische burgers na te komen.

door Rik Van Cauwelaert

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content