Acteur Frank Vercruyssen van STAN reist al drie jaar door Frankrijk met Après la répétition, een bewerking van Ingmar Bergmans film Efter repetitionen (1984). Deze week gaat een Nederlandstalige versie in première. ‘Maar noem het geen remake.’
Na de repetitie vormt in Frankrijk, waar STAN vaak speelt, een drieluik met Fräulein Else van Arthur Schnitzler en Bergmans Scènes uit een huwelijk. Waarom voert u nu enkel dit luik op?
FRANK VERCRUYSSEN: In 2013 werkte ik in het Théâtre Garonne in Toulouse aan een creatie waarin ik verschillende teksten zou combineren. Daaruit ontstonden drie dialogen met drie actrices. Er was een verband tussen de stukken, maar ze bestonden ook los van elkaar. De Nederlandstalige versie is geen remake, het is een nieuwe ontmoeting met dezelfde tekst als vertrekpunt.
U speelt het stuk met de pas afgestudeerde Tessa Friedrich. Hoe komt u bij haar terecht?
VERCRUYSSEN: Ik zag haar in B?????, Stef Lernous’ creatie met studenten uit het RITCS in Brussel en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. De STAN-ploeg kent elkaar intussen dertig jaar. Daarom investeren we voortdurend in jonge mensen, zodat we als gezelschap niet blijven stilstaan. Toen ik merkte dat ik in januari wat tijd had, vroeg ik Tessa om samen iets te maken. Na de repetitie bleek de perfecte tekst.
Omdat het een dialoog is tussen een oudere regisseur en een jonge actrice?
VERCRUYSSEN: Omdat het zulk een goed geschreven tekst is, en ja, er passeren onderwerpen de revue die ons op het lijf geschreven lijken. Zoals deze zin: ‘Je hebt enkel het woord, een toneelspeler en een toeschouwer nodig om het mirakel te laten gebeuren.’ Dat sluit volledig aan bij het DNA van STAN. Na de repetitie is een kleinood waarin Bergman de ontmoeting tussen Henrik Vogler en Anna Egerman laat zien. Ze praten over het toneelspelen, over hun leven. Er hangt erotische spanning in de lucht. Tessa en ik werkten aan het stuk zonder veel te discussiëren. We willen elkaar vooral ontmoeten op de scène.
Wat maakt het scenario uit 1984 actueel?
VERCRUYSSEN: De taal. Bergman is bekend als film- en theatermaker, maar hij was vooral een geweldige schrijver. Hij doorziet het menselijk bedrijf, ‘het leven zoals het is’, en vertaalt dat in fantastische dialogen. Hij hanteert een haast alledaagse taal, maar met een groot poëtisch gehalte. Zijn observaties van de worstelende mens formuleert hij met een lichtheid die géén synoniem is voor pseudoromantische oppervlakkigheid. Die balans tussen donkerte en lichtheid maakt zijn teksten universeel. In het theater werkt Na de repetitie zelfs beter dan in de film omdat die balans haast tastbaar wordt. Hij laat ons doen waar we als mensen zo goed in zijn: lachen met onze misère.
De tekst is een herwerkt essay over de zin van het toneelspelen. Bergman laat Vogler ook raad geven aan Egerman. Welk advies hebt u voor Friedrichs generatie?
VERCRUYSSEN: Geen, vrees ik. Evgenia Brendes, generatiegenoot van Tessa, zei onlangs in dit blad dat haar generatie zich in tegenstelling tot mijn generatie nergens meer tegen hoeft af te zetten. Wij waren nochtans niet bewust bezig met rebelleren. Pas later stel je vast dat je reageerde op wat er was. We zochten onze weg, en per creatie herdenk je jezelf. Zoals elke kunstenaar. Al heeft de nieuwe lichting het lastiger omdat de sector groter is en de overheidsondersteuning krimpt.
Na de repetitie van STAN reist nog tot 27 januari 2017 door Vlaanderen en Nederland.
Door ELS VAN STEENBERGHE
