Op 18 maart werd in Azerbeidzjan een referendum gehouden over de vraag of de president onbeperkt herkozen mag worden. President Ilham Aliyev kreeg zijn zin: volgens de officiële uitslag was de opkomst 71 procent en zei 92 procent van de kiezers ja.

Aan dit ogenschijnlijk onbeduidende bericht op de buitenlandpagina’s hangt een sliert aan drabbige, onsmakelijke feiten. Deze sliert brengt ons van de Kaukasus in het hart van de Vlaamse politiek.

Op zichzelf was dit referendum kwalijk genoeg. Onlangs organiseerde Hugo Chavez in Venezuela een vergelijkbare stembusgang; ook hij mag vanaf nu onbeperkt worden herkozen. In landen waar pers en oppositie stelselmatig worden geïntimideerd is zo’n grondwetswijziging de voorbode van groter onheil. Voor de bevolking wordt het moeilijk een andere leider te kiezen. De politieke vrijheid wordt een grap.

Azerbeidzjan, hoofdstad Bakoe, is een voormalige Sovjetrepubliek grenzend aan Rusland, Iran, Armenië en Georgië. Dankzij olie-inkomsten is het regime steenrijk. Vanwege de strategische ligging én vanwege de olie wordt het land door de internationale gemeenschap niet zo streng afgerekend op het punt van democratie en mensenrechten als bijvoorbeeld Wit-Rusland.

Sinds 1993 regeert de clan Aliyev in Bakoe. Eerst was het vader Heydar Aliyev, een voormalige KGB-generaal, die in een militaire coup zijn democratisch gekozen voorganger aan de kant zette; en nu de zoon, Ilham Aliyev. Die is in zijn tweede termijn. Velen verwachten dat zijn echtgenote, of hun zoon, het roer vroeg of laat zal overnemen. Dankzij het referendum van 18 maart is daar geen haast meer bij…

In de aanloop werden leiders van de oppositiebeweging in de gevangenis gegooid. Parlementair debat over de grondwetswijziging werd verhinderd. Fraude en geweld tekenden de verkiezingsdag. Alle stembureaus werden bemand door leden van de regerende partij YAP. Waarnemers werden bij de stemmentelling niet toegelaten. In de officieuze uitslag bedroeg de opkomst slechts 15 procent. Kiezers die wel opkwamen, werden per bus naar een ander kieslokaal vervoerd om nogmaals te stemmen.

Officiële waarnemersmissies van de Europese Unie of de Raad van Europa waren niet aanwezig. Behalve – hier bereiken we het drabbige, Vlaamse einde van de sliert – vier parlementariërs uit de Straatsburgse Raad van Europa, onder leiding van senator Paul Wille (Open VLD). Deze laatste sprak op een drukbezochte persconferentie in Bakoe, op 19 maart, over ‘eerlijke en vrije’ verkiezingen. Pardon? Ook beweerde Wille dat hij een stembureau bezocht en het heel erg leek op ‘hoe het verkiezingsproces in mijn eigen land (België) verloopt’.

Deze teksten doen pijn aan de ogen. Senator Wille gaf in Bakoe namens de eerbiedwaardige Raad van Europa, waarvan hij ondervoorzitter is, een democratisch keurmerk aan een regime dat journalisten oppakt en vermoordt, oppositiepartijen onderdrukt en in Mugabe-stijl verkiezingen organiseert. Bovendien velde de senator zijn oordeel ‘eerlijk en vrij’ met een aplomb alsof hij aan het hoofd stond van een omvangrijke waarnemingsmissie, terwijl zijn vierkoppige delegatie pas twee dagen aanwezig was en geen technische ondersteuning had. Enkele aanwezige westerse democratieactivisten waren verbijsterd.

Waarom gedraagt een Belgische senator zich op de Kaukasus als hielenlikker van een dictator? Wat zit erachter? In de Vlaamse politiek is Paul Wille geen hoogvlieger. Eerder een aardwurm. In de schaduw van de Verhofstadts en de De Guchts rijgt hij zijn zitjes aaneen: Vlaams Parlementslid sinds 1999, gemeenschapssenator, lid van internationale assemblees. In die hoedanigheid heeft hij diverse malen parlementaire delegaties naar China geleid, zoals zijn website fier toont. In de internationale liberale beweging kent men Wille als fervent China-aanhanger, anti-Tibet bovendien. Hij klust bij als zakenman in een serie op Azië gerichte importbedrijven.

Heeft senator Wille zich de mensenrechtenminachting uit Peking eigengemaakt? Of heeft de zakenman achter de politicus zijn Chinese handelspartners een dienst bewezen door de olierijke Azeri’s uit het licht van de internationale schijnwerpers te houden?

Op het nepreferendum in Azerbeidzjan heeft de Belgische minister van Buitenlandse Zaken weinig invloed. Maar als partijman kan De Gucht wel een schandvlek wissen, door Wille alleen al om zijn uitspraken in Bakoe van de kieslijsten voor 2009 te halen. Een opportunistische satrapenvriend hoort bij de liberalen niet thuis.

door Luuk van Middelaar – Luuk van Middelaar (35) is een Nederlands politiek filosoof in Brussel.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content