Electrabel, dochteronderneming van het Franse GDF Suez, houdt de Belgische elektriciteitsmarkt in zijn greep en legt de consumenten veel te hoge prijzen op. Bovendien betaalde het bedrijf vorig jaar géén belastingen. ‘Maatschappelijk is dat onaanvaardbaar’, vindt Kamerlid Servais Verherstraeten van CD&V.

Ongelooflijk maar waar. De grootste energieleverancier van ons land, Electrabel, betaalde aan de Belgische fiscus voor 2008 géén vennootschapsbelastingen. Integendeel, zo meldde de krant La Libre Belgique begin juli, Electrabel had zelfs recht op een belastingkrediet van 94 miljoen euro. Niet dat Electrabel in 2008 minder goed presteerde dan in vorige boekjaren. Integendeel, 2008 was het jaar waarin de energieprijzen, naar aanleiding van de hoge olieprijs (met pieken tot meer dan 130 dollar per vat ruwe olie) de pan uit swingden. Alleen wist Electrabel, dat de Belgische elektriciteitsmarkt nog steeds domineert, zijn winsten vorig jaar met fiscale spitstechnologie vakkundig weg te werken.

‘Dat grote bedrijven zoals Electrabel, maar er zijn er nog andere, slechts een geringe bijdrage leveren aan de samenleving door zo weinig belastingen te betalen, is onaanvaardbaar’, vindt Servais Verherstraeten, fractieleider van CD&V in de Kamer. ‘Anders dan de kleinere ondernemingen kunnen ze zich dure bureaus veroorloven om fiscale structuren op te zetten. Als onze fiscale wetgeving eenvoudiger en transparanter zou zijn, zouden de belastingen in verhouding niet langer overwegend door de kleinere bedrijven betaald moeten worden.’

Welke fiscale ‘optimalisatiemethodes’ paste Electrabel dan wel toe?

1 De overname van Tractebel in 2008

In 2008, een jaar nadat Electrabel volledig in handen was gekomen van GDF Suez, besliste Parijs om zijn Tractebel-dochterondernemingen bij Electrabel onder te brengen. Niet door een fusie, maar door Tractebel te verkopen aan Electrabel voor 18 miljard euro. GDF Suez schoof daarmee zijn schulden door naar Electrabel, dat zo amper nog bedrijfswinsten overhield. Meteen is dat een van de belangrijkste redenen waarom Electrabel aan de Belgische fiscus geen belastingen heeft betaald.

Dat scenario was voorspelbaar, zeggen experts. GDF Suez nam Electrabel volledig over, om vervolgens Tractebel aan Electrabel te kunnen doorverkopen en op die manier zijn eigen kaspositie te verstevigen. Zonder de overname door Suez had dat nooit kunnen gebeuren: de 49 procent Belgische aandeelhouders hadden immers nooit aanvaard dat Electrabel met zo’n grote schuldenberg opgezadeld zou worden.

‘De Belgische overheid had dit kunnen voorkomen’, zegt energiespecialist Luc Barbé, indertijd kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor Energie Olivier Deleuze. ‘In strategische sectoren zoals die van de energie zou België meer regelgeving moeten opleggen en een groter toezicht moeten uitoefenen, bijvoorbeeld op de onafhankelijkheid van de bestuurders. Dan zou een vennootschap als Electrabel niet alleen in het voordeel van Parijs bestuurd worden. Maar België is allergisch voor dit soort reguleringen.’

2 De notionele-interestaftrek

Net zoals de meeste multinationals zullen ook GDF Suez en Electrabel gebruikgemaakt hebben van de notionele-interest-aftrek. Even opfrissen: een bedrijf dat investeert met eigen kapitaal kan jaarlijks een fictieve – ‘notionele’ – interest van zijn belastingen aftrekken (alsof het een geleend kapitaal betreft). Hoeveel notionele-interestaftrek Electrabel in 2008 heeft geïnd, is onbekend. Maar door de aankoop van Tractebel beschikte het bedrijf alvast over een verhoogd eigen vermogen (en dus over de mogelijkheid voor notionele interest): dat steeg van 8,9 tot 12,2 miljard euro.

België heeft stilaan een reputatie opgebouwd wat die notionele interest betreft. Het Franse blad Le Monde Diplomatique (29 mei 2009, ‘Pour Véolia, la moralisation du capitalisme passé par la Belgique’) haalde het voorbeeld aan van de water- en afvalbeheerder en gigant Véolia (het vroegere Franse Compagnie des Eaux) die in ons land zoveel mogelijk notio-nele interesten probeert op te strijken. Daartoe richtte Véolia Environment hier een discreet lobbyfiliaaltje op waar het drie miljard euro in stortte om gebruik te kunnen maken van de ‘indrukwekkende Belgische fiscale optimalisatie, de notionele-interestaftrek’.

‘Schandalig’, vindt Kamerlid Dirk Van der Maelen van SP.A. ‘Het is hoog tijd om het debat over de notionele interesten en andere fiscale aftreksystemen te voeren, en de vraag te stellen wat een verantwoorde vennootschapsbelasting is voor een bedrijf. Het VBO klaagt nu steen en been dat de vennootschapsbelasting in België veel te hoog is, maar België telt zoveel aftrekmogelijkheden dat de reële vennootschapsbelasting veel lager ligt dan de nominale. Vooral de grote ondernemingen zijn daarbij kampioenen in het ontwijken van belastingen, en dat is onrechtvaardig. Daar moeten we tegen optreden. Minister van Financiën Didier Reynders (MR) heeft ons beloofd om de winsten en de betaalde belastingen van de honderd grootste bedrijven in ons land op te lijsten. Als daaruit blijkt dat de toestand even dramatisch is als in het Verenigd Koninkrijk – waar de krant The Guardian meldde dat sommige grote bedrijven helemaal geen belastingen betalen – moet er dringend worden ingegrepen. Dat had trouwens al lang moeten gebeuren. De hervorming van Financiën, Coperfin, voorzag jaren geleden al in de oprichting van een afdeling die uitsluitend belast zou zijn met de controle van de grote ondernemingen. Maar die afdeling is er nooit gekomen. Nu heeft staatssecretaris voor de bestrijding van de fiscale fraude Bernard Clerfayt (FDF) beloofd dat ze er komt in 2010.’

3 De nucleaire heffing

‘Wat is er aan de hand?’ leek Didier Reynders zich naar aanleiding van de heisa in de Kamer af te vragen. Dat Electrabel geen belastingen heeft betaald in 2008 is volgens hem een fabeltje. Als exploitant van Belgische kerncentrales heeft Electrabel zijn bijdrage moeten leveren aan de nucleaire heffing van 250 miljoen euro (voor Electrabel was dat 222,4 miljoen). Die heffing moet de versnelde afschrijvingen van de centrales in het verleden compenseren, die destijds met instemming van de overheid zijn doorberekend aan de consument. Een goed idee, maar de heffing is wel fiscaal aftrekbaar en komt voor de staat dus neer op een vestzak-broekzakoperatie.

Ook voor dit jaar denkt premier Herman Van Rompuy (CD&V) erover om een nieuwe heffing van 250 miljoen euro op te leggen, omdat hij de kerncentrales langer wil openhouden. Het is een manier om het gat in de begroting gedeeltelijk dicht te rijden.

‘Het is wraakroepend dat men de levensduur van de kerncentrales wil verlengen om budgettaire redenen’, vindt Luc Barbé. ‘Omdat dit de kostprijs voor energie voor Electrabel zodanig drukt, zal elke vorm van vernieuwing en concurrentie buiten de deur worden gehouden. Grote bedrijven zoals General Electrics en Exxon, die nu investeren in verschillende Europese landen, zullen niet kunnen optornen tegen onze bijna-monopolist en België links laten liggen. Het hele opzet herinnert me aan het scenario van de Generale Maatschappij, een mastodont die jarenlang voor welvaart zorgde in ons land. Maar de laatste tien jaar was hij uitgegroeid tot een verouderde dinosaurus, die elke vorm van vernieuwing verhinderde. Door de centrales langer open te houden, zullen we dezelfde weg opgaan.’

4 Dividenden uit gemengde intercommunales

Het is een oud zeer. Electrabel betaalde niet alleen weinig of geen vennootschapsbelastingen in 2008. Al jarenlang betaalt de elektriciteitsproducent ook geen belastingen op de dividenden uit de gemengde intercommunales. Electrabel bezit 30 procent van het kapitaal van die intercommunales en krijgt jaarlijks 30 procent van de dividenden. Maar aangezien de intercommunales niet onderworpen zijn aan vennootschapsbelasting, zijn ook de dividenden niet belast (met uitzondering van onroerende voorheffing). ‘Het systeem levert Electrabel enorme winsten op en biedt het de hoogste graad aan kredietwaardigheid bij credit-ratingbureaus, namelijk AAA, wat een groot voordeel is wanneer Electrabel geld wil ophalen bij de banken’, zegt energie-specialist Bart Martens (SP.A). Maar wanneer het decreet op de intergemeentelijke samenwerking wordt uitgevoerd, moet Electrabel tegen 2018 uit de intercommunales stappen. Want tegen dan moeten alle intercommunales zuiver zijn. Ook aan het mooie sprookje van de niet-belaste dividenden zal dan een einde komen.

door ingrid van daele

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content