Onopgemerkt en verdrongen door kleine en grote schandalen, loopt de begroting stilaan uit haar spoor. Eén minister staat onder curatele. Dehaene rept zich om de trein van Maastricht te halen.
EIND vorige maand leek minister van Begroting Herman Van Rompuy (CVP) nog een gelukkig mens. De eerste zogenaamde EMU-begroting stond goed en wel op de sporen. Nadat een eerste vergadering van de bevoegde Kamercommissie verdaagd was wegens een manifest gebrek aan belangstelling vanwege de leden, moest een tweede sessie een week later om de dezelfde reden geschorst worden. Te elfder ure slaagde de meerderheid er toch in voldoende volk bij elkaar te brengen om geldig te zetelen, maar de stoelen van de oppositie bleven leeg ; de VLD-specialisten Rik Daems, Paul De Grauwe en Aimée Desimpel stuurden hun kat. In hun perceptie hadden ze nog gelijk ook. Wat niet in de krant staat, is niet belangrijk en ’s anderendaags meldden de media de goedkeuring van de historisch genoemde begroting nauwelijks.
Nu, enkele weken later, begint de begrotingsconstructie al serieuze barsten te vertonen. Zo zorgt de concrete invulling van het fiscaal luik van de kaderwetten op meer dan één punt voor problemen. Neem, bijvoorbeeld, in het luik nieuwe lasten de verstrenging van het fiscaal regime voor VZW’s, die volgens planning 2,1 miljard frank zou moeten opbrengen. De teksten van dit ontwerp doorliepen een op zijn minst merkwaardig parcours en nu vrijdag krijgt de kabinetsraad er de derde versie van voorgelegd. De administratie stelde voor om via een dozijn concrete voorstellen, een reeks kosten van verenigingen zonder winstoogmerk voortaan als fiscaal te verwerpen uitgaven te beschouwen. Na overleg tussen de verschillende kabinetten, boog de Raad van State zich over dit voornemen en zag relatief snel dat het door de beugel kon.
AUTOMOBIEL.
Maar vlak daarop ontstond enige commotie. Vanuit het kabinet van minister van Financiën Philippe Maystadt (PSC), maar vooral uit dat van premier Jean-Luc Dehaene (CVP) kwam eerst voorzichtig, daarna iets manmoediger protest. Reden van het verzet : de aftrekbare auto. Ambtenaren waren in hun voortvarendheid tot de slotsom gekomen dat het specifiek statuut van een vereniging zonder winstoogmerk, moeilijk te rijmen viel met de kosten voor een luxeuze automobiel annex chauffeur. Zo blijken er nogal wat politieke verkozenen of managers uit satelliet-organisaties van politieke partijen rond te rijden in wagens op naam van een al dan niet schimmige VZW. In elk geval schreef de nieuwsbrief Faxtueel zonder er doekjes om te winden, dat de amputatie van het ontwerp te herleiden viel tot een ?sterke lobby vanuit de christelijke zuil.? En zo blijven er na drie versies nog slechts maatregelen over, die in het beste geval 440 miljoen frank in de plaats van de beoogde 2,1 miljard opbrengen.
Een budgettaire castastrofe kan dat niet genoemd worden, maar er is meer. Neem, bijvoorbeeld, de verkoop van gebouwen en gronden van de overheid. Geraamde opbrengst : 7 miljard frank. Voor dat geld moet normaal gesproken de beheerder van het federaal patrimonium zorgen, de Regie der Gebouwen. Om efficiënt een stuk van dat onroerend goed te verpatsen, zou de Regie omgevormd worden tot een naamloze vennootschap. De oprichting ervan wil helaas niet vlotten. Belangrijkste obstakel tot nog toe : de Regie bleek geen frank in kassa te hebben om in te brengen in de nieuwe entiteit, die samen met de privé-sector wordt opgezet. Geen nood, want een inbreng in natura (lees gebouwen of gronden) mag even goed.
Bij het opstellen van de inventaris van federale eigendommen doken echter twee onvoorziene problemen op. Op een reeks overheidsbezittingen valt heel moeilijk een prijs te plakken en in verband met een serie andere, heerst verwarring over het eigendomsrecht. Geef toe : het zou knap vervelend zijn wanneer de federale overheid een pand onder de hamer bracht, dat later blijkt toe te behoren aan de Brusselse minister-president Charles Picqué (PS). Terwijl de Regie na de vakantie dacht tegen het einde van het jaar al voor ruim 2 miljard binnen te hebben, staat de score louter op papier momenteel slechts op 1,7 miljard frank en zal de federale overheid pas diep in 1997 als vastgoedmakelaar op volle snelheid geraken, waarmee meteen de beoogde 7 miljard in het gedrang komt.
Dan is er nog naar nieuws aan inkomstenzijde, want zo blijken de fiscale opbrengsten het laatste kwartaal van dit jaar niet op te leveren wat werd verwacht. Terwijl voor de eerste tien maanden van 1996 nog een gemiddelde stijging van afgerond 4 procent genoteerd werd, zou nu op basis van de eerste voorzichtige ramingen de klad er inzitten. Het enige opbeurend bericht waarover Van Rompuy zich kan verheugen, komt van financiële goed-weer-voorspellers, die voor 1997 een blijvende, stabiele, lage rente vooropstellen. Dat is mooi meegenomen voor de afbetaling van de schuld. Voor een deel zit die lage rente al verrekend in de begroting, maar het blijft allesbehalve comfortabel wanneer die staat of valt met de grillen van de rentemarkt.
MEER REMGELD.
In mei van dit jaar moest Van Rompuy al eens ingrijpen en voor 25 miljard frank noodmaatregelen uit zijn hoge hoed toveren omdat de begroting 1996 ontspoorde. Wellicht staat hij in februari volgend jaar, bij de eerste begrotingscontrole 1997, voor een gelijkaardige operatie. Het wordt dan echt schrapen, want alle mogelijke inkomsten zijn dan al aangeboord, inclusief de privatiseringen. Die zouden namelijk nog eens 70 miljard frank moeten opbrengen, waaronder wellicht een verdere uitverkoop van Belgacom en van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas (ASLK). De federale overheid mag zich in beide bedrijven tot nog toe meerderheidsaandeelhouder noemen (50,1 procent) en vooral de PS blijft principieel en hardnekkig aandringen op een status quo.
Veel bokkensprongen kan Van Rompuy zich niet permitteren, vooral omdat behalve de inkomsten, ook de uitgaven van de federale overheid een trend tot lichte ontsporing vertonen. Zo zullen er zich niet alleen meer-uitgaven situeren in Justitie waar de voorgestelde budgetverhoging van 2,5 miljard niet zal volstaan voor een trein maatregelen , maar vooral in de sector van de sociale zekerheid. Het meest frappante voorbeeld ligt in de kosten voor gezondheidszorg. Bij overanderd beleid duikt hier een bijkomend tekort op van 12 (de voorzichtige raming van het controlecomité van het Riziv) tot maximaal 22 miljard frank. Als tegenvaller kan dat tellen.
Vorige week deed zich in dit verband overigens een merkwaardig incident voor. De patrons van de grootste twee ziekenfondsen van het land werden samen met de minister van Sociale Zaken Magda De Galan (PS) bij Dehaene geroepen voor ?informeel overleg.? Aanleiding : een ogenschijnlijk onverklaarbaar tekort op de lopende uitgaven (1996) voor gezondheidszorg ten bedrage van afgerond 26 miljard frank. De PS-minister werd ?niet op het matje geroepen,? verklaarde ze na het onderhoud en daarmee deed ze de waarheid geen geweld aan. De Galan had namelijk zelf de handdoek geworpen en de premier via een telefonische noodkreet op de hoogte gebracht van de ontsporing op haar departement. In de naoorlogse geschiedenis was dit omzeggens een unicum ; een minister die vrijwillig toegeeft dat zij haar winkel niet meer in de hand heeft.
Voor het tekort van 26 miljard kon De Galan zich gedeeltelijk verschuilen achter een doorschuifoperatie ; begin 1996 liepen namelijk een opmerkelijk aantal ziekenhuisfacturen voor prestaties uitgevoerd in de loop 1995, met héél veel vertraging binnen. Plus overspoelde een uitzonderlijke griepepidemie het land, die gezondheidszorg scheppen geld kostte. En de rest ? Misschien gaven collegiale overwegingen de doorslag, want noch begrotingsminister Van Rompuy, noch zijn collega op Financiën becijferden in welke mate het niet uitvoeren van een reeks goedgekeurde maatregelen in de ziekteverzekering, doorwoog bij de niet meer te dempen put van dit jaar. Of om het cru te stellen : hoeveel miljard het getalm van De Galan kostte.
De minister zelf wrong zich tijdens het onderhoud bij Dehaene in allerlei bochten en probeerde de zwartepiet door te spelen. Ook naar partijgenoten, zoals de al belaagde vice-premier Elio Di Rupo of naar haar collega voor Volksgezondheid Marcel Colla. Dehaene kent echter het dossier sociale zekerheid te goed, om niet te beseffen waar het schoentje wringt en voortaan zal hij De Galans dossiers ?sturen.? De minister mag dan volgende lente misschien met het heugelijke nieuws naar buiten komen dat de responsabilisering van de ziekenfondsen wordt opgedreven en vooral dat er een hogere sociale franchise komt of méér remgeld voor patiënten. Voor de Waalse socialisten alvast een afgang, want een minister die de bank op vliegt wegens malversaties of andere strapatsen, dat kende Philippe Busquin al langer. Maar een minister die vrijwillig abdiceert, dat heeft zelfs de voorzitter van de PS nog nooit gezien.
Jos Grobben
Jean-Luc Dehaene : de trein naar Maastricht fluit.
