‘Nog altijd weigeren de Franstaligen onder ogen te zien dat zij de Belgische natie hebben kapotgemaakt.’ Bart De Wever over de tactiek van Olivier Maingain, de kontdraaierij van Filip Dewinter en de traditie van Hugo Schiltz.

De N-VA zit in de lift. Nog steeds. De kans is klein dat daar de komende weken verandering in komt. Toch blijft partijvoorzitter Bart De Wever heel voorzichtig. De voorbije weken moest hij dan ook bijna dagelijks de een of andere aanval ontwijken. Van Laurette Onkelinx (PS), bijvoorbeeld, die hoopt dat de Vlaams-nationalisten straks niet incontournable worden. Van Vlaamse politici en middenvelders ook, die oproepen om voor flexibeler partijen dan de N-VA te stemmen.

Tussendoor zoog VRT-coryfee Siegfried Bracke, die straks de Oost-Vlaamse lijst trekt, dagenlang alle media-aandacht naar zich toe. Zijn komst naar de N-VA is allesbehalve ongecontesteerd. Want is de N-VA geen veel te ernstige partij om met BV-kandidaten uit te pakken? En nog zoiets: was het niet de partij van De Wever die jarenlang het kiezersbedrog aanklaagde waarbij federale ministers Vlaamse lijsten trekken en vice versa? Nochtans voert Vlaams viceminister-president Geert Bourgeois, een van de stichters van de N-VA, dit keer de West-Vlaamse lijst aan terwijl hij gewoon in de Vlaamse regering wil blijven zitten. ‘De andere partijen spelen het spel ook op die manier’, zegt partijvoorzitter Bart De Wever. ‘Bovendien zijn we verrast door de vervroegde verkiezingen. Ik dacht nog zeker zes maanden tijd te hebben voor de lijstvorming, maar plots moest alles in tien dagen worden afgerond. Daardoor hebben we keuzes moeten maken die we wellicht niet hadden gemaakt als de verkiezingen gewoon in 2011 hadden plaatsgevonden.’

Moet er nieuwe wetgeving komen die het politici onmogelijk maakt constant van het ene beleidsniveau naar het andere te hoppen?

Bart De Wever: Er moet in elk geval iets gebeuren, want nu lijkt niemand aan de drang te kunnen weerstaan om telkens weer de sterkst mogelijke lijsten te maken. Dus zijn er twee mogelijkheden: ofwel zorgen we ervoor dat politici niet langer aan verkiezingen kunnen deelnemen als ze niet de intentie hebben om hun mandaat op te nemen, ofwel richten we de staat zo in dat federale verkiezingen niet meer nodig zijn.

Nogal wat Vlaamse politici zien maar één oplossing: de federale en regionale verkiezingen weer laten samenvallen.

De Wever: In mijn systeem is er geen reden meer voor federale verkiezingen.

Maar uw systeem is nog niet echt geïmplementeerd, wel?

De Wever: Nee, maar de verkiezingen weer laten samenvallen is ook niet zo makkelijk te realiseren. Dat zou betekenen dat er ook op federaal niveau een legislatuurparlement wordt ingevoerd dat niet kan vallen. Probeer dat maar eens in een land waar al snel drie partijen per taalgroep nodig zijn voor een meerderheid. Bovendien zou dat niet meer zijn dan een lapmiddel. Vandaag worden we geconfronteerd met het feit dat de structuren van dit land niet werken, en dat probleem moeten we ten gronde oplossen. Niet met doekjes voor het bloeden. De logische consequentie van een federale structuur is dat de federale en de regionale verkiezingen op aparte tijdstippen worden georganiseerd. Als dat bij ons niet werkt, bewijst dat alleen maar dat dit geen echt federaal land is.

Wat stelt u dan voor?

De Wever: Dat er alleen nog een Vlaams Parlement wordt verkozen. Dat kan dan leden afvaardigen naar een bondsparlement met beperkte bevoegdheden, en de Senaat kunnen we dan gewoon afschaffen.

De meeste Vlaamse partijen doen ondertussen krampachtig hun best om een campagnethema naar voren te schuiven dat zo min mogelijk met de communautaire discussie te maken heeft. Zoals de pensioenen van de SP.A, of het veiligstellen van het sociaal model dat de CD&V bepleit.

De Wever: Dat zijn inderdaad de uitdagingen van de toekomst. Maar als er één ding is wat de voorbije drie jaren hebben aangetoond, dan is dat wel dat het federale niveau niet in staat is om die aan te gaan. Na acht jaar onder premier Guy Verhofstadt (Open VLD) stonden we al aan de rand van de afgrond, en nu vallen we er gewoonweg in. Op het moment dat we naar hervormingen zouden moeten rennen, strompelt dit land met veel moeite vooruit. Het is dan ook onzin om te beweren dat de focus van het communautaire debat naar sociaaleconomische thema’s moet worden verlegd. Daar lopen de Vlamingen echt niet meer in, want zij beginnen ondertussen ook wel in te zien dat je sociaaleconomische vooruitgang niet van de communautaire discussie kunt scheiden. Zolang er geen goed functionerende staatsstructuur is, hoeven we bijvoorbeeld geen sanering van de overheidsfinanciën of hervorming van de arbeidsmarkt te verwachten.

Doordat u uw campagne op dezelfde dag hebt voorgesteld als het Vlaams Belang, moet u nu constant uitleggen wat de N-VA van die partij onderscheidt. Is dat een vloek of een zegen?

De Wever: Allebei. Het Vlaams Belang biedt de mensen een soort revolutionaire cocktail aan, maar opereert ondertussen wel in de steriliteit. Alleen kun je nooit straffer zijn dan het VB, want die partij wast altijd witter dan wit. Aan de andere kant is het een voordeel dat ik nu de hele tijd de verschillen tussen ons kan benadrukken. Want de andere partijen doen natuurlijk niets liever dan ons in dezelfde zak stoppen zodat het stigma van het VB ook op ons afstraalt.

In TerZake riep Filip Dewinter de N-VA en de Lijst Dedecker nog maar eens op om samen te werken.

De Wever: Ach, zijn uitleg zit vol tegenstrijdigheden. Hij wil onmiddellijke Vlaamse onafhankelijkheid, beweert hij. De goedendag erop! Maar tegelijkertijd zegt hij wel dat we allemaal samen moeten proberen om de Vlaamse resoluties, die nog helemaal in de federalistische logica passen, af te dwingen. Hij predikt dus de revolutie en zegt twee zinnen later dat we samen stappen moeten zetten in het federalisme. Vindt u het dan gek dat ik daar niet op inga? Nog zoiets: terwijl Dewinter me in TerZake uitnodigt om samen te werken, noemt Gerolf Annemans de N-VA in P-Magazine een bende prutsers. Een klein beetje consequentie stel ik toch wel op prijs.

Volgens de VB-kopstukken heeft uw partij het separatisme ingeruild voor een vaag discours. Is de N-VA soft geworden?

De Wever: Ik verzeker u dat wij heel goed weten waar we naartoe willen. Want waar gaat het om? Ons soort federalisme bestaat nergens anders – en dat is een groot geluk voor de rest van de wereld. Andere federaties, zoals Duitsland en de Verenigde Staten, zijn haast allemaal van onderuit gegroeid: verscheidene partners hebben elkaar op een bepaald moment gevonden en hebben een federatie uitgebouwd. Wij, daarentegen, zijn vanuit een unitaire structuur vertrokken. Federalisme is hier dus alleen maar een eufemisme voor het feit dat het land uit elkaar is beginnen vallen. Als er in de Amerikaanse federatie wordt onderhandeld over bepaalde bevoegdheden en er komt geen akkoord uit de bus, dan blijft iedereen die zelf uitvoeren. Als wij hier geen akkoord bereiken, blijven we de dingen op federaal niveau doen. Dat is iets helemaal anders, hè. Daardoor resulteren al die nachtjes in kastelen bij ons in halfslachtige staatshervormingen en worden er constant allerlei instellingen gecreëerd waar een kat haar jongen niet meer in terugvindt. Na decennia moeten we dus tot de conclusie komen dat dit federalisme niet de juiste oplossing is voor het uiteenvallen van het land, en dat we dat spoor dus beter kunnen verlaten.

Waar moet het dan heen?

De Wever: Wij willen in elk geval uitkomen bij Vlaanderen en Europa, maar we weten dat je dat niet in één klap kunt bereiken. Om te beginnen bestaat daar vandaag geen democratisch draagvlak voor, en daarnaast zou het ons voor onoverkomelijke praktische problemen stellen. Alleen in Brussel al. Daarom vinden wij het de beste optie om van een federale naar een confederale staat te evolueren, want de confederale bevoegdheden zullen in de toekomst toch geleidelijk door het Europese niveau worden opgezogen. ‘Dat kan wel zijn,’ zegt Filip Dewinter dan, ‘maar zoiets krijg ik in de Seefhoek niet uitgelegd.’ Hij vindt natuurlijk dat alles in drie woorden moet kunnen worden samengevat. Maar ik houd niet van populisme, en ik zal ook nooit een populist zijn.

Maar u let er wel op dat u uw potentiële keizers niet te veel voor het hoofd stoot met begrippen als ‘onafhankelijkheid’ en ‘separatisme’?

De Wever: Wij hebben geen enkele schroom om te zeggen waar we naartoe willen, maar we houden natuurlijk wel rekening met de strategie van onze tegenstanders. En die beseffen maar al te goed dat de Vlamingen gemakkelijk bang te maken zijn. Als je in Vlaanderen met een groot politiek project komt aanzetten, roepen je tegenstanders meteen: ‘Let op! Als je die kerel met zijn grote droom volgt, stort je nog de afgrond in.’ Dat is precies wat mensen als ACV-baas Luc Cortebeeck en Guy Quaden van de Nationale Bank nu doen. En dus kijken wij inderdaad een beetje uit hoe we de dingen verwoorden, want we willen de band met de Vlaamse samenleving niet verliezen.

Met het FDF en de N-VA komen we nooit tot een staatshervorming, luidt de boutade.

De Wever: Onze tegenstanders associëren ons natuurlijk maar al te graag met het FDF. Iedereen heeft gezien dat Olivier Maingain de boel naar de bliksem heeft geholpen, en nu laten ze graag uitschijnen dat Bart De Wever zijn Vlaamse tweelingbroer is. Maar dat klopt natuurlijk niet. In tegenstelling tot Maingain heb ik nooit het grondgebied van een ander opgeëist. Nooit heb ik de Vlamingen die in Wallonië leven ertoe aangespoord om faciliteiten te vragen of om zich niet aan te passen. Drieduizend Vlaamse gezinnen wonen er in Waals-Brabant, en nog nooit is het bij iemand opgekomen om er een Vlaamse kieslijst in te dienen of op het gemeentehuis om Nederlandstalige documenten te vragen. Maar als Franstaligen in Vlaanderen komen wonen, roepen ze meteen dat het hun mensenrecht is om altijd en overal Frans te spreken. Ze willen het Frans hier zelfs als bestuurstaal introduceren. Dat is waar Maingain voor staat: onder het mom van vrijheid eist hij op wat van een ander is. Terwijl ik alleen respect vraag voor de basisregels waarmee men dit land aan elkaar heeft proberen te smeden. Vergelijk mij dus alsjeblief niet met Olivier Maingain.

Zegt hij inderdaad wat de andere Franstaligen denken?

De Wever: Daar lijkt het wel sterk op, hè. Wat zei CDH-voorzitster Joëlle Milquet vorige week bijvoorbeeld in Le Vif? Dat Brussel uitbreiden een geopolitieke noodzaak is. Ik hoop dat het bij haar louter om verkiezingsretoriek gaat, maar helemaal zeker ben ik daar toch niet van. Nog altijd weigeren de Franstaligen onder ogen te zien dat zij de Belgische natie met dat discours hebben kapotgemaakt. Ze zeggen nu wel dat het meneer De Wever en zijn kornuiten zijn geweest die de natie hebben ondergraven, maar dat is natuurlijk niet waar. Waarom is het Vlaams-nationalisme ontstaan? Omdat de Belgische natie kapotging, natuurlijk.

Dat zien de Franstaligen toch enigszins anders.

De Wever: (zucht) Ik vind het ongelooflijk dat Milquet nu campagne voert onder het motto ‘ L’union fait la force‘. Als er de afgelopen drie jaar iemand een enorme bijdrage heeft geleverd om die eenheid te ondergraven, is zij het wel. Maar ik vrees dat ze dat nog altijd niet inziet. Zo is ze bijvoorbeeld voor open grenzen. In Congo gaat ze zelfs migranten ronselen die dan later ook nog hun familie mogen laten overkomen, want ze weet dat al die Congolezen op haar CDH zullen stemmen. Het ergste is dat ze ons ook nog eens dwingt om dezelfde politiek in Vlaanderen te voeren. De Vlamingen hebben al dertig jaar genoeg van dat opengrenzenbeleid, maar zij blijft geloven dat haar Franstalige politiek goed is voor heel België. En als de Vlamingen die niet willen, zijn die in haar ogen dom of rechts.

Het klopt dus niet dat ook de Franstalige partijen langzamerhand gaan inzien dat een nieuwe staatshervorming nodig is?

De Wever: Ik geloof daar geen snars van. Ik denk veeleer dat de Vlaamse partijen hen hebben gevraagd om toch minstens tot aan de verkiezingen te doen alsof. Want die beseffen natuurlijk ook dat het grote electorale gevolgen kan hebben als de Franstaligen blijven vasthouden aan hun discours van de laatste jaren.

U bedoelt dat de Vlaamsgezinde partijen dan zullen scoren?

De Wever: Vooral de N-VA dan. Jarenlang was het Vlaams Belang een godsgeschenk voor de traditionele Vlaamse partijen en de Franstaligen, want door het cordon sanitaire kwam elke stem voor die partij vanzelf in de koelkast terecht. Dat geldt niet voor de N-VA, en daarom vinden ze ons veel gevaarlijker. Dus doen ze nu alsof ze wel degelijk de noodzaak van een staatshervorming inzien en waarschuwen ze de Vlaamse kiezers ondertussen voor de N-VA: stem daar vooral niet op, want die zijn niet tot compromissen bereid.

En dat is wel zo?

De Wever: Ik wijs echt niet elk compromis af. Wel moeten we eindelijk afstappen van de traditionele methode waarbij we geregeld een hutsekluts van halve bevoegdheden doorschuiven in ruil voor toegevingen of zakken vol geld. Dat kan voor ons niet meer. Het is hoog tijd dat we een staatsmodel uitwerken dat voor beide gemeenschappen werkt. Van mij mogen de Franstaligen de grote problemen dan vanuit hun linkse visie proberen te tackelen. Ik garandeer u dat ze snel van koers zullen veranderen als dat tegenvalt en ze daar zelf de factuur voor moeten betalen. Maar laat Vlaanderen, dat in wezen een centrumrechts land is, zijn eigen keuzes bepalen. De Vlaamse regering bewijst dag na dag dat ze het kan. En als ze faalt, kunnen de burgers dat beleid tenminste afstraffen met hun stem. Vandaag kunnen de Vlamingen echter geen enkel signaal geven dat de PS slecht bezig is.

In een federale kieskring zou dat wel kunnen.

De Wever: Onzin. Zo’n unitaire kieskring gaat uit van het bestaan van een Belgische democratische ruimte, en die is er niet. Maar ik hou ze niet tegen, hoor: wat mij betreft, mogen alle parlementszetels in een unitaire kieskring worden verkozen. Alleen gaan we dan wel als echte Belgen besturen, hè. Dan keuren we de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde goed met een meerderheid van Belgen. En dan ook geen pariteit meer in de federale regering, en geen belangenconflicten en andere toeters en bellen. Die zijn dan niet meer nodig, want dan zijn we allemaal Belgen onder elkaar. Laten we dát eens proberen. Benieuwd hoeveel Franstaligen dan nog enthousiast zullen zijn over een federale kieskring.

Hebt u zich niet verslikt toen u uw kersverse partijgenoot Siegfried Bracke hoorde zeggen dat hij zich wil inschrijven in de traditie van wijlen Hugo Schiltz?

De Wever: Helemaal niet. Wat zei Hugo Schiltz altijd? Dat je geen politieke macht verwerft om die op de plank te leggen en te bewonderen. Je moet ermee wérken en daartoe moet je uit de logica treden dat alle Vlamingen Vlaams-nationalisten zijn en de rest Belgen. In die traditie heb ik altijd aan politiek gedaan. En als ik uiteindelijk de balans van mijn leven opmaak, hoop ik dat ik zal kunnen concluderen dat iedereen daar sterker uit is gekomen. Dat is au fond ook wat Hugo Schiltz beoogde.

Nochtans duikt zijn naam vooral op als Vlaams-nationalisten onder de lat door dreigen te gaan.

De Wever: Daarom is het Vlaams Belang ook zo blij met die vergelijking: voor hen staat Schiltz gelijk aan het Egmontpact. Vreselijk vind ik het, dat een briljante figuur als hij nu zo vaak wordt herleid tot de meetlat van het verraad. Zelf zat Hugo daar ook enorm mee. Niet voor niets is hij destijds tot drie keer toe gaan kijken naar de film Michael Collins (over een van de vaders van het IRA, die later door radicale Ierse vrijheidsstrijders werd verguisd omdat hij het in hun ogen veel te lakse Brits-Ierse verdrag had onderhandeld, nvdr). Hij voelde zich echt met die man verwant. Wellicht is het ook door dat trauma dat hij destijds zulke lelijke dingen over de N-VA heeft gezegd. Maar als je er de interviews uit de laatste jaren van zijn leven opna leest, merk je dat hij helemaal op mijn lijn zat: de hervormingen hebben geen goed functionerende staat opgeleverd en dus is het tijd voor schoktherapie.

Zelfs Frank Vandenbroucke (SP.A) vindt dat er iets moet gebeuren. Onlangs zei hij in Le Soir dat de linkse partijen het institutionele debat moeten gaan overheersen in plaats van dat aan de rechterzijde over te laten.

De Wever: Als de SP.A nog relevant wil zijn, zal ze inderdaad ook relevante dingen moeten beginnen vertellen. Want vandaag is het sociaaldemocratische verhaal allesbehalve geloofwaardig. ‘Jobs, jobs, jobs’, zeggen ze. Maar daar kunnen ze niets, niets, niets aan doen. En dan nemen ze maar hun toevlucht tot biefstukkensocialisme door iedereen 200 euro meer pensioen te beloven. Wel, iedereen die gelooft dat de SP.A dat kan waarmaken, moet er maar op stemmen, hè. Frank Vandenbroucke, die altijd al de slimste van de klas is geweest, heeft alvast beseft dat niet veel mensen dat nog zullen doen. Hij weet dat er iets in beweging moet worden gebracht, en daarom springt hij op de kar van de communautaire evolutie. Ik heb trouwens altijd veel waardering gehad voor Vandenbroucke. Hij is nogal persistent in zijn verhaal – om het beleefd uit te drukken – maar het is wel altijd de moeite om naar hem te luisteren. Als hij ooit op zoek gaat naar een club waar hij meer respons krijgt…

Dan is hij welkom bij de N-VA?

De Wever: (lacht) Niet te snel. Ik denk niet dat Frank Vandenbroucke erg geneigd is om zich bij ons aan te sluiten, want de waardering is duidelijk niet wederzijds.

Ondertussen beloven de peilingen u gouden bergen.

De Wever: Toen de peiling van L’Avenir ons meer dan 22 procent voorspelde, dacht ik: nu kunnen we niet meer winnen. Als we straks ‘maar’ 18 procent van de stemmen behalen, zullen ze me nog vragen om op te stappen omdat we zogezegd verloren hebben. Bovendien begint iedereen je wiel te zoeken als je – zij het louter in de perceptie – voor het peloton rijdt. Wat ze ons nu allemaal verwijten! Dat er geen Vlaamse leeuw op onze verkiezingsaffiche meer staat, bijvoorbeeld. Daar leiden ze dan uit af dat we een bocht aan het nemen zijn. Maar er hébben nooit Vlaamse leeuwen op de affiches van de N-VA gestaan! (zucht) Heel vermoeiend allemaal.

De peilingen voorspellen de andere zogenaamde V-partijen, het Vlaams Belang en de Lijst Dedecker, weinig goeds.

De Wever: Het Vlaams Belang mag men nog niet te vlug afschrijven. De Lijst Dedecker is een andere zaak, ik heb de indruk dat de veer daar gebroken is. Jean-Marie Dedecker heeft in zijn partij een kluwen mensen verzameld waar geen enkele samenhang in zit. Als hij bereid is om zeven dagen op zeven te blijven rondhossen, zal hij de boel nog wel even draaiend kunnen houden. Maar waarom zou hij? Als hij het nog vijf jaar volhoudt, is het resultaat toch hetzelfde: zodra hij ermee stopt, houdt zijn partij op te bestaan. Dat besef werkt duidelijk erg demotiverend.

De komende regeringsonderhandelingen zullen wellicht weer rond de splitsing van B-H-V en een nieuw communautair akkoord draaien. Betekent dat niet dat we straks weer vertrokken zijn voor een paar chaotische maanden?

De Wever: Had Open VLD-voorzitter Alexander De Croo de boel niet opgeblazen, dan zaten ze vandaag nog altijd in het salon van Léon Degrelle te onderhandelen. The noble art of conversation, nietwaar. Het is dus zeker de verdienste van de Vlaamse liberalen dat ze er de stekker hebben uitgetrokken, maar daarmee wissen ze hun verantwoordelijkheid van de laatste drie jaar natuurlijk niet uit. Dat zou al te gemakkelijk zijn. Nu is het de Vlaamse kiezer die een deel van de oplossing zal moeten aanreiken. Maar wat er op 13 juni ook gebeurt, het wordt zeker geen wandeling door het park. Toch heb ik een groot Obamagevoel: Yes, we can! Ofwel staan we nu voor een grote doorbraak, ofwel zal de situatie de komende vier jaar zo snel verslechteren dat er daarna onvermijdelijk iets gebeurt. Want als dit status-quo blijft voortduren – en aan de verkiezingsslogans van de CD&V te zien, is dat precies wat ze wil – gaan we straks nog sneller achteruit en zullen partijen die de revolutie prediken steeds sterker worden. Ik sluit zelfs niet uit dat de traditionele partijen op 13 juni samen al geen 50 procent van de stemmen meer zullen binnenhalen.

Bent u bereid om straks aan regeringsonderhandelingen deel te nemen?

De Wever: Wij zijn het Vlaams Belang niet, hè. Ik doe niet louter aan politiek om stemmen te verzamelen en dan in de edele Senaat te gaan zitten reflecteren. Elk marktaandeel moet je proberen te laten renderen. Zowel in een vennootschap als in onze democratie. Wel heb ik zo het gevoel dat sommigen hun best zullen doen om ons ver van de regeringsonderhandelingen te houden. Heel ver.

DOOR ANN PEUTEMAN / FOTO’S FRANKY VERDICKT

‘Ik sluit niet uit dat de traditionele partijen samen geen 50 procent van de stemmen zullen behalen.’ ‘De Vlaamse partijen hebben de Franstaligen gevraagd om tot aan de verkiezingen te doen alsof.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content