ARTROZE

JE NE ME RETOURNE PAS In de korte openingsvideo wordt de kunstenaar langs achteren doorboord door een speer. © Courtesy de kunstenaar

Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Otchi Tchiornie van Adel Abdessemed in het MAC’s van Le Grand-Hornu.

Zijn naam doet geen belletje rinkelen, wel zijn bronzen beeld van de kopstoot waarop voetballer Zinédine Zidane in volle wedstrijd een tegenstander trakteerde, toen die een obscene opmerking had gemaakt over zijn zus. Adel Abdessemed zat op de kunstschool in Algiers toen de directeur en zijn zoon door moslimstrijders werden vermoord. Hij emigreerde naar Frankrijk, en studeerde verder in Lyon. Maar het trauma bleef, en de fysieke ervaring van geweld, wreedheid en dood groeide uit tot het overweldigende centrale thema van zijn beeldend werk. ‘Je suis un artiste de corps, de tripes et de couilles’, zegt de kunstenaar in de zalen van het MAC’s in Le Grand-Hornu, die hij in één ruk tot een totaalkunstwerk verbond.

Het is al jagen, doden en veroveren wat de klok slaat.

Heel wat tentoonstellingen in het MAC’s spelen met veel gevoel in op de genius loci van deze vroegere steenkoolsite, een geïntegreerde werk- en leefgemeenschap van bazen, ingenieurs, mijnwerkers en hun families. Adel Abdessemed is de eerste die de plek ook doet uitkomen als een lieu de pouvoir, dixit directeur Denis Gielen. Al bij zijn allereerste rondgang in de monumentale museumzalen had de kunstenaar het gevoel dat hij zich in ‘een presidentieel paleis’ bevond. Meteen wist hij dat hij het museale instituut zou gebruiken als afspiegeling van een machtscentrum. Hij rolde er een rode loper uit, die pas enkele meters voor de laatste zaal abrupt stopt: ook wereldlijke macht is eindig.

Abdessemed werkt met krachtige metaforen, verpakt in werken met de impact van een blikseminslag. Het centrale beeld toont de leden van het koor van het Rode Leger als een formatie van stramme sculpturen uit verkoold hout. Hun monden staan wijd open, als had de bliksem hen getroffen in volle uitvoering van Otchi Tchiornie (Zwarte Ogen), een beroemd Russisch volkslied. In werkelijkheid crashte het vliegtuig met het bijna voltallige koor, toen het in 2016 onderweg was naar Syrië om er op te treden voor de Russische troepen.

Aan Soldaten anders geen gebrek. In volle gevechtsuitrusting flankeren ze je levensgroot op je tocht over de rode loper in een zaal waar maar geen einde aan komt. Dat ze uitgevoerd zijn in houtskool en niet eens hun geweerlopen op je richten, verhindert niet dat ze groot onbehagen wekken. Hun smoelen zijn vertrokken, hun houdingen en bewegingen bangelijk geloofwaardig getroffen. Dat de eerste soldaat de gelaatstrekken van de kunstenaar heeft, en zoiets als een glimlach opbrengt, stelt niet echt gerust.

Veroveren zit de mens in het bloed. Zelfs een wagentje in terracotta blijkt een replica van de verkenningsrobot ( Spirit) die vanop Mars een massa beelden doorstuurde om de mensheid wegwijs te maken bij de verovering van de rode planeet. Maar het gevaar loert overal, zelfs op een uitnodigende rustbank tussen twee zalen, waar al een duif met een lading dynamietstaven op de rug heeft plaatsgenomen. Beneden jaagt een zwarte kat in het donker ( Bristow).

Het is al jagen, doden en veroveren wat de klok slaat. In de korte openingsvideo ( Je ne me retourne pas) wordt de kunstenaar langs achteren doorboord door een speer, het primitieve jachtwapen van de eerste gebruikers die zo’n 400.000 jaar geleden leefden. We horen niet het zoeven van de speer, wel de korte inslag van een metalen voorwerp, een geluid dat we eerst niet kunnen thuisbrengen. De allerlaatste installatie brengt raad: het actieve raderwerk van Moutarde zet een klok in beweging, die iedereen doet dansen naar de pijpen van het machinetijdperk, toen de mens de natuurlijke tijd opgaf voor de macht van het horloge. Er zit een gewicht aan vast, dat bij het vallen het geluid van het mes van de guillotine laat horen.

Tot 3 juni

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content