Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Prikkels: tussen pijn en passie in het Museum Dr. Guislain, Gent.
We prikkelen of worden geprikkeld, dus we bestaan. Zoiets? Op een wand in het museum staat geschreven: ‘De psychologische fundering waarop de grootstedelijke individualiteit is gebouwd, is de intensivering van het emotionele leven door de snelle en aanhoudende afwisseling van externe en innerlijke stimuli.’ Zo sprak de Duitse socioloog Georg Simmel in 1903. Hij stelde zijn diagnose op een moment in de geschiedenis waarop een algemeen onbehagen de kop opstak over de overmaat aan prikkels in explosief groeiende metropolen als Berlijn, Londen of Parijs. Het moderne levensritme bracht ook een toename mee van burgers die zich onrustig, ja zelfs zenuwziek voelden worden.
De dood betekent het einde van alle prikkels, maar niet voor Lydia Debeer.
Afgaand op de werken in de tentoonstelling Prikkels blijkt ‘de snelle afwisseling van externe en innerlijke stimuli’ de gekozen kunstenaars niet overdreven nerveus te hebben gemaakt. De houtsneden uit de woordloze roman De stad van Frans Masereel uit 1925 verraden weliswaar een betrokkenheid met het lot van opgejaagde arbeiders, maar evengoed een gevoel van lichte euforie, met name bij het personage dat hoog boven de wolkenkrabbers schommelt, pissend op de daken staat, of de zon ziet zakken in de zee: een soort Pallieter van de grootstad.
In datzelfde jaar maakte Paul Citroen een fotomontage van een denkbeeldig New York als een toonbeeld van orde en harmonie ( Grosstadt). Het flamboyantste voorbeeld komt van outsiderkunstenaar Willem van Genk, met een collageschilderij waarin Moskou, Helsinki, Keulen en Arnhem zijn gefuseerd tot een veelkleurig stadsgeheel dat bepaald een vrolijke aanblik biedt ( Urbanisme en architectuur, 1960-1970). En wat voor velen een absolute overdaad aan commerciële stimuli betekent, toverde een fotograaf als William Klein om tot een feest voor alle zintuigen: een gigantische Mickey Mouse palmt het woud van lichtreclames in op Times Square in New York.
Door zich in de eenzame natuur terug te trekken, ontsnappen kunstenaars natuurlijk sowieso aan de stress in de metropool. Sebastian Schutyser fotografeerde in de meest onherbergzame gebieden van Spanje primitieve hermitages uit preromaanse en romaanse tijden. Ze kwamen hem ‘vreemd’ en ‘organisch’ voor. Om er de ‘echte visuele textuur’ van weer te geven, verving hij zijn digitale fototoestel door een eenvoudige camera obscura . Ondertussen bouwde Louis De Cordier in de bergen van La Alpujarra een ondergrondse bibliotheek (Biblioteca del Sol ) om het belangrijkste erfgoed inzake kunst, wetenschap en filosofie te behoeden voor de gevolgen van een verwachte wereldcatastrofe.
De dood betekent het einde van alle prikkels, maar niet voor Lydia Debeer. In haar video Undertaker, opgenomen in de brutalistische betonarchitectuur van het crematorium Hofheide, lijkt het alsof de funeraire ambtenaar op zijn routineuze traject in de duisternis door de naakte betonhallen wordt opgeladen met een macabere energie. De stralingen komen uit de hoeken, vanwaar een fel wit licht binnendringt en uit de ruimte waar de metalen deposito’s van de asresten staan. Ik werd hier onderhuidse prikkels van een nieuw soort gewaar, zoals ook An van. Dienderen die opwekt in haar video Letter Home. Beeldmateriaal uit vroegere cultuurkritische documentaires bewerkte ze digitaal tot abstracte kleurensymfonieën in wemelende blokjes en brede vloedgolven. Een heilzame manier, ten slotte, om met prikkels om te gaan biedt David Claerbout in zijn video Radio Piece (Hong Kong). Twee mensen ontsnappen aan de negatieve stimuli van hun benepen appartementje in een kankerzone van de grootstad door etherische muziek uit te zenden en te kijken naar een grote prent van een tuin in bloei.
Tot 26 mei.
