Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Us or Chaos in museum BPS22 in Charleroi.
In 1911 verrezen als fabriekshal met een neoklassieke voorgevel, doet het Bâtiment Provincial du Boulevard Solvay n°22 (BPS22) tegenwoordig dienst als kunstmuseum van de provincie Henegouwen. In de praktijk maakt BPS22 vooral tentoonstellingen met geëngageerde kunst. Niettemin wordt er verder gebouwd aan een collectie die de sociaalkritische visie van het huis weerspiegelt.
Een recente aanwinst is de sculptuur Résilients. Dat zes meter hoge draaikruis uit gelakt staal is geïnspireerd op de toegangsdeur van het Caterpillar-filiaal in Gosselies, dat in 2016 sloot en tweeduizendvijfhonderd mensen op straat zette. Vier onder hen bouwden daarop Résilients, samen met de kunstenaars David Brognon en Stephanie Rollin. De deur doen draaien heeft geen enkel praktisch nut meer. De handeling kan wel uitnodigen tot een overdenking van de toekomst van de globale industrie. Daar het ding eruitziet als een kafkaiaanse toren, heb ik er een hard hoofd in dat zo’n bezinningsmoment een optimistische kant uitgaat.
Enkele van de radicaalste verzetskunstenaars komen uit Rusland.
Résilients misstaat niet op de expo Us or Chaos, met veertig werken uit de collectie van de Londense organisatie a/political. Die heeft een soortgelijk profiel als BPS22 en beschikt in de Franse Pyreneeën over The Foundry , een experimentele ruimte op een industriële site. Kunstenaars werken er politiek relevante projecten uit en komen er aan de kost door hun kunst te ruilen voor goederen uit de lokale economie.
De Rus Peter Davydtchenko interpreteerde dat principe wel erg eigenzinnig, zo blijkt uit zijn installatie op de expo in BPS22. Picknick langs de kant van de weg bestaat uit omgevallen dranghekken en videoschermen met beelden van asfaltstroken en voor dood achtergelaten dieren. Naar verluidt houdt Davydtchenko zich uit protest tegen de bestaande economische wereldorde uitsluitend in leven met groenten en fruit en met krengen die hij langs de rijweg vindt.
Us or Chaos toont vormen van verzet tegen staatsterreur: militair, economisch, sociaal, politiek of op het vlak van media. Kiezen voor ‘ons of de chaos’ is een slogan waarvan vooral autoritaire regimes zich bedienen om burgerlijke vrijheden aan banden te leggen. Rusland heeft niet het monopolie op dat soort praktijken, maar enkele van de radicaalste verzetskunstenaars komen toch van dat land.
Zo belandde Petr Pavlensky in de gevangenis na zijn op video vastgelegde actie Lighting in oktober 2017. Hij had bij donker brand gesticht achter de getraliede gevelramen van de Banque de France op de Place de la Bastille in Parijs. Daarna had hij stoïcijns postgevat voor de gevel, in afwachting van zijn arrestatie door de politie. Pavlensky motiveerde zijn actie als een vervolg op de volksinname in 1789 van de Bastille, symbool van de regerende despoten. ‘ De Banque de France heeft de plaats ingenomen van de Bastille, de bankiers hebben de plaats ingenomen van de monarchen’, zo liet de kunstenaar weten.
Een derde radicale Rus op Us or Chaos verrast met een erg esthetisch ogende ruimtelijke sculptuur uit rechtopstaande buizen, deels gevuld met lichtend wit argongas, deels met pikzwarte ruwe olie uit Irak. Met die Transformerno. M208 verwijst Andrej Molodkin naar de brutale tegenstelling tussen het vrije verkeer van kapitalen en het onvrije van mensen, op de vlucht voor politieke onderdrukking en bittere armoede.
Ingetogener dan alle andere maar niet minder radicaal is de bijdrage van de Mexicaanse Teresa Margolles. Ze richtte een donkere rouwkamer in voor de geweldslachtoffers in haar land (Plancha). Licht komt uit tien verwarmde glazen tegels die het linnen bedekken waarin de aflijvigen werden gewikkeld. Het water waarmee ze werden gewassen, druppelt uit het plafond en verdampt.
Tot 6 januari
