Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Magritte parti van Nicolas Party in het Magritte Museum, Brussel.
Het is goed om af en toe weer een voet binnen te zetten in het Magritte Museum. De met zin voor maat en kwaliteit gekozen schilderijen doen de indringende kracht van Magrittes beeldtaal zoveel beter aanvoelen dan welke digitale of papieren reproductie dan ook. De kalme, zinnelijke verfopbreng en de geraffineerde kleuren komen alleen in het echt tot hun recht. Ze vergroten de impact van het mysterie dat, even brutaal als poëtisch, de naakte werkelijkheid binnendringt. De paradoxale conclusie luidt onveranderlijk dat de werkelijkheid zelf een onbegrijpelijk ding is. ‘Alles in mijn werk is ontstaan uit de zekerheid dat we eigenlijk behoren tot een enigmatisch universum’, zo luidde een van de slagzinnen van de surrealist.
Het probleem met de opgelegde ‘dialoog’ tussen Party en Magritte ligt in hun grondig verschillende kijk op kleuren.
En inderdaad, zou een actualiteitsfoto van de broederlijk verenigde presidenten Donald Trump en Vladimir Poetin de werkelijkheid zoveel geloofwaardiger voorstellen dan een schilderij van René Magritte? Neem nu Les rencontres naturelles (1945). Twee leeghoofden, gekleed in toga’s als van Romeinse keizers, maken mee hoe de blauwe lucht achter het raam zich als een bedrieglijke voorstelling ontpopt: kennelijk is dat raam slechts een paneel waarop wolken aan de hemel geschilderd zijn. Het splijt in twee stukken, waarvan we er één al naar beneden zien komen.
Er is een concrete aanleiding voor een bezoek. Voor de zoveelste keer zijn werken uit de vaste collectie naar het buitenland gestuurd, nu naar het San Francisco Museum of Modern Art voor de tentoonstelling René Magritte: The Fifth Season. Om de lege plekken op te vullen, nodigde men een gast uit die een veronderstelde affiniteit heeft met de wereld van de huiskunstenaar, en men kwam uit bij Nicolas Party (°1980). De succesvolle tekenaar, schilder en beeldhouwer uit Lausanne verpakte zijn interventie in een dubbele woordspeling: Magritte parti – opgewekt en een beetje vrijblijvend, zoals de toon van zijn hele werk.
Hij ziet de kunstgeschiedenis als een onuitputtelijke proviandkamer voor ontleningen en citaten, en houdt het graag eenvoudig. Zeker, met Magritte deelt hij een zin voor mysterie. Maar terwijl de surrealist peilt naar de afgrondelijke diepten van het bestaan, krabt Party liever aan de oppervlakte van de dingen om er vrijblijvend kleine wonderlijkheden aan toe te voegen. Daarvoor kleurt hij amper buiten de lijntjes van de landschapsschilderkunst, het portret en het stilleven. Ranke boompjes die aan het turnen zijn. Een koffiepot met drie zwarte vogels op. Transgenders met een balletje op hun hoofd.
Het universum van de Zwitser is niet zo somber, een stuk minder dreigend en minder erotisch dan dat van zijn Brusselse voorbeeld. Wel hebben ze een goed gevoel voor humor gemeen – luchtig bij Party, meestal zwart bij Magritte. Al bij al verschillen ze niet in die mate van elkaar dat hun werken elkaar zouden bestoken op de wanden van het museum. Het probleem met de opgelegde ‘dialoog’ ligt in hun grondig verschillende kijk op kleuren. De meer dan twintig pastels die Party voor de gelegenheid maakte, hebben hevige kleuren die onderling prachtig samengaan, maar in hoge mate onrealistisch zijn. Magritte, van zijn kant, nam meer dan eens de kleuren van de werkelijkheid over om haar diep raadselachtige karakter in de verf te zetten.
De Zwitser kon onmogelijk de confrontatie winnen. Men had zijn werk misschien beter apart tentoongesteld, zodat de specifieke kwaliteiten ervan beter tot hun recht zouden komen. Zijn bijzondere pasteltechniek, bijvoorbeeld, waarbij hij door masserende bewegingen met zijn vingers over het papier de dingen een fluwelige glans geeft, de kleuren en het licht zacht doet gloeien.
Tot 18 november
