Artroze

JOHANNES KJARVAL (1950) had een tijdgenoot van Van Gogh kunnen zijn.

Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de 6e Biënnale van de Schilderkunst in drie Oost-Vlaamse musea in de Leiestreek.

Het Museum Dhondt-Dhaenens (Deurle), het Roger Raveelmuseum (Machelen-Zulte) en het Mudel (Deinze) lieten vijf edities voorbijgaan eer ze hun bestaansbasis tot thema van de Biënnale van de Schilderkunst uitriepen: Over landschappen. Het is wel niemand ontgaan dat de Leiestreek, sinds Xavier de Cock er rond 1860 als eerste zijn ezel in de drassige weiden plantte, veel penselen in beweging heeft gebracht. De landelijke idylle is al geruime tijd aangetast maar net die teloorgang heeft hedendaagse schilders aangespoord tot nieuwe, kritische visies op het landschap, tot ver buiten de oevers van de Leie.

De teloorgang van de landelijke idylle van de Leiestreek zet schilders aan tot nieuwe, kritische visies op het landschap.

Witte muren, overvloedige glaspartijen en een strak functionalistische architectuur doen de meeste schilderijen in het Museum Dhondt-Dhaenens stralen, alsof ze zich aan de omgeving onttrekken. Zelfs de uit de kluiten gewassen doeken van Constant Permeke krijgen er iets onaards door. Op de Biënnale vormt de oer-Vlaamse expressionist met zijn drieste vegen en wilde verfhonger een tegenpool voor Valerius De Saedeleer, de bespiegelende symbolist met een zweem van Pieter Bruegel in het fijne lijnenspel en de gladde oppervlakken van zacht golvende landschappen.

Een echo van de organische abstractie die Permeke uit zijn obsessie met de aarde puurde, klinkt door in de zwarte kliffen op de schilderijen uit de jaren 1950 van Anna-Eva Bergman, in de zwaarlijvige vormen van de verkoolde bacchanten op de tekeningen van Alain Huck, in de monumentale, verschroeide landschappen van Marie Cloquet. Zij sampelde en beschilderde ze op basis van de foto’s die ze nam in door globalisering verkwanselde gebieden in Mauretanië en elders. Met het lineaire landschap, zoals De Saedeleer het opvatte, rijmen de speels gecomponeerde kleurenstudies van boomstammetjes door Nicolas Party of de getrukeerde stadsbeelden van Glen Rubsamen.

In de zeer verscheiden, haast labyrintische ruimtes van het Raveelmuseum is er plaats voor verschillende sferen. In een serreachtige kamer die uitgeeft op het graspleintje voor het museum, schilderde Sophie Whettnall met de spray tot hoog op een witte muur een weelde aan schimmige zwarte bloemen. In dit broeierige klimaat laat ze een wollig warm Plaster landscape gedijen, van een rijker wit dan dat van de wanden waardoor het werk is omringd.

Op de doorwrochte landschappen, glinsterend van blauwe, grijze en violette mineralen, geschilderd door het IJslandse icoon Johannes Kjarval (1885-1972), staat geen leeftijd. Hij had een tijdgenoot van Vincent van Gogh kunnen zijn, maar evengoed van de onlangs overleden Per Kirkeby. En de laatste kamer staat in het teken van de kunst van de aboriginals. Hun picturale voorstellingen van het landschap zijn ingegeven door de dreamtime en de songlines uit hun verbeeldingswereld. Danny Matthys, die ze verzamelde, hing er een paar van zijn eigen werkjes in aboriginalstijl tussen. Die zijn doordrongen van een westers gevoel voor constructie en ogen minder naïef dan hun voorbeelden.

Met een behoorlijk aantal scherpe stellingnames knaagt het Mudel verder aan zijn imago van ietwat belegen provincialistisch museum. Drie knettergekke billboards van Stief Desmet geven de toon aan. Het zijn evenveel charges tegen de commercialisering van de Leiestreek en van een plaatselijk icoon, de luministische schilder Emile Claus, hier afgebeeld als een schietgrage action painter. Ook Nayra Martin Reyes knalt er niet naast met een (olie-) installatie, druipend van het zwartste goud en bedolven onder de valiezen van de toeristen. ‘Zo gaat het hele ecosysteem van mijn mooie eiland Tenerife naar de knoppen’, verzucht de Spaanse kunstenares. Ze zocht haar toevlucht in Gent.

Tot 30 september

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content