Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week Ecce Homo, Lieve Blancquaert in dialoog met de collectie van museum M.

Zelden zag ik rood, oranje, geel, groen en blauw zo stralen als op haar foto’s, en als ze op reportage trekt, neemt ze de cameralui mee naar plekken waar de kleuren net zo stralen. Ze zoekt het natuurlijke licht op, een gave compositie en mensen in hun ongeveinsde menselijkheid, bij een geboorte, een huwelijk, een tragisch verlies, in vreugde en verdriet. Lieve Blancquaert vervlecht haar werk met de oude kunst in het museum M, en er ontstaat een geheel dat het lijden door de eeuwen heen voorstelt in al zijn ondraaglijkheid, maar met ontzag voor wie het ondergaat: ze kiest een moment wanneer de klap al uitgedeeld is, en het slachtoffer zich een houding zoekt waaruit ook schoonheid, waardigheid en moed spreken. De toeschouwers voelen niet alleen medelijden maar ook bewondering, om het herstel van menselijkheid na de ontmenselijking.

Ecce Homo, het aanschijn van de gefolterde Christus, was een hoofdmotief in de christelijke kunst. Brabantse beeldsnijders in de late middeleeuwen stelden Christus op de koude steen voor, het moment waarop hij met de doornenkroon op zijn hoofd zit te wachten tot het kruis klaar is waaraan hij zal worden genageld. Deze en soortgelijke sculpturen – de moeder met haar dode zoon op haar schoot (piëta); rouwende vrouwen en vrienden rond het lijk van Christus – horen tot de indrukwekkendste stukken in de verzameling van museum M.

Deze voorstellingen wekten het medeleven van de gelovigen met de zoon van God die zijn leven had geofferd ter vergeving van de zonden. Vandaag brengen ze ook een universele betrokkenheid teweeg met elk slachtoffer van geweld. Lieve Blancquaert stimuleert die actuele dimensie. Ze installeerde een glazen kooi, legde er oosterse tapijten en een kleine Piëta in. Die vormen het decor voor een aangrijpend getuigenis, gefilmd in een vluchtelingenkamp aan de Jordaans-Syrische grens: een moeder, in het zwart gehuld, weeklaagt aan één stuk door in een voor ons onbegrijpelijke taal over het verlies van haar zoon. Echt rouwen, zoals de vrouwen rond Christus, kan ze niet, want ze heeft zijn lichaam niet. De klank van de smart barst uit de enge ruimte. Achter haar dringt het heldere Blancquaertse licht binnen, naast haar ligt een kussen: geen leed is zo hard of er dient zich ook iets aan om het te verzachten.

Wars van modes schept de fotografe met een of meer van haar beelden in elke zaal een directe band met de kern van wat de oude meesters bezighield: Ecce homo, beklaag de mens! Het portret van de geamputeerde jongeman, trots op zijn torso en de tattoos op zijn kunstarm, hangt naast een anoniem vijftiende-eeuws schilderij waarop de gemartelde Sint-Kwinten ongebroken kracht etaleert, ondanks twee zwaarden in zijn ribbenkast. Voor het fotodrieluik naar het middeleeuwse model van een triptiek met de Heilige Familie, drapeerde ze drie leden van een Iraaks gezin in flamboyante stoffen, waardoor ze iets terugwinnen van de waardigheid die ze, in vodden aangekomen in het kamp van Duinkerke, kwijt waren. En ze verwijzen subtiel naar de oosterse oorsprong van de christelijke godsdienst, fundament van het beeldenreservoir in museum M.

Blancquaert maakte statige portretten van mannelijke bootvluchtelingen, verpakt in een metalige stof, en schaarde ze als apostelen rond een stuk zeventiende-eeuws wrakhout in de vorm van een dode Christus zonder hoofd, met een dreigend landschap van Permeke op de achtergrond. Over de foto’s van slapende kind-vluchtelingen, in hun eentje naar Europa gekomen, waakt een negentiende-eeuwse groep musicerende engelen uit eikenhout. Een engel staat apart, het gezicht naar de muur, vleugels en bazuin afgerukt.

Ecce Homo, Museum M, Leuven, tot 17/01/17

Blancquaert kiest een moment waarop de klap al is uitgedeeld en het slachtoffer zich een houding zoekt.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content