Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week Villa Empain en de expo Répétition.

De Villa Empain in Elsene straalt een tijdeloze schoonheid uit, alsof men een jong gebouw van vijfentachtig jaar betreedt. Het mist de overdaad die de art-decostijl soms ouderwets doet lijken, en het is vast ook opgefleurd na de restauratie (2010) en aanpassing als expositieruimte. Door haar verwaarloosde villa te verkopen, stelde bankiersfamilie Empain de broers Boghossian in staat om er een huis der kunsten van te maken, toegankelijk voor iedereen. De Libanese juweliers Jean en Albert Boghossian putten hun humanistische bewogenheid uit de tragische geschiedenis van hun Armeense voorouders en de burgeroorlog in hun land van bestemming. Ze namen initiatieven om de levensomstandigheden van jongeren in Armenië en Libanon te verbeteren en creëerden er sociale, educatieve en artistieke programma’s. Ten slotte belandden ze in Brussel met hun centrum voor ‘de kunst en de dialoog tussen oosterse en westerse culturen’, de stichting Boghossian.

En zo bliezen ze met de juwelen die hen materiële welstand hadden bezorgd, nieuw leven in een ander sieraad, de Villa Empain. De tentoonstellingen in dit open huis weerspiegelen de geest van culturele dialoog. Répétition, de laatste in de rij, knoopt aan bij de internationale Biënnale voor Grafische Kunst van Ljubljana, in de jaren 1950 ontstaan in Joegoslavië. Dit ‘niet-gebonden’ land wilde er zijn openheid op de wereld mee uitspreken, zijn bloeiende grafische kunst etaleren en zijn steun verlenen aan een democratische, want goedkoop op grote schaal te verspreiden kunstvorm.

Nicola Rees, in 2015 curator in Ljubljana, respecteerde de basisprincipes van de Biënnale en maakte een opening naar het driedimensionale beeld. Deze lijn trekt ze nu door in Villa Empain met Répétition. Ze vertrouwde de Britse kunstenaar Giles Round de installatie toe van presentatiemodules en een bibliotheek waarin hij een treffende selectie onderbrengt van prenten die de geschiedenis van de Biënnale van Ljubljana markeren. De kleurenlitho’s uit de vroege jaren van Roberto Matta, Gino Severini, Emilio Vedova, Karel Appel of Robert Rauschenberg, hebben nog niets van hun frisheid verloren.

Répétition beperkt zich niet tot een herhaling van de kernideeën van Ljubljana. De expo neemt het thema van de herhaling zelf onder de loep. Herhalen is nodig om waardevolle dingen voort te zetten, maar dat lukt zelden zonder veranderingen. Die kunnen bij toeval ontstaan, zoals Rauschenberg ondervond toen bij het maken van een lithografische druk de stenen plaat in twee stukken brak, en hij het beeld van de barst recupereerde om er een nieuw werk mee te maken, Accident (1963). De noties van herhaling en toeval krijgen in Accident een onheilspellende draai door de subtiele verwerking van een krantenfoto waarin we een reddingsploeg in woelig water aan de slag zien, na een echt accident.

Niets behoedt de maatschappij voor de herhaling van tragische accidenten. Het is de Argentijnse kunstenares Mariana Tellaria die het ons inpepert, vlak onder de lichtkoepel in de grote hal van Villa Empain. Ze verzamelde opengereten banden en andere kapotte auto-onderdelen en schikte ze op lange kralensnoeren waarmee ze een schitterende kroonluchter nabootst, van het type dat in rijkeluiswoningen weelde afficheert (Before our birth, 2016). Met brokstukken van de automobiele maatschappij produceerde Tellaria een omineuze, zij het oogstrelende herhaling van een luxe-icoon. Ze deed dat in het hart van het paleis dat de Empains moesten opgeven om plaats te maken voor anderen, en beteren.

Répétition, Villa Empain, Franklin Rooseveltlaan 67, 1050 Brussel. Tot 21/8.

Niets behoedt de maatschappij voor de herhaling van tragische accidenten.