De Europese Unie houdt de schijn van eenheid hoog. Maar ze weet voorlopig niet hoe ze zich tegenover Rusland moet gedragen.
De Europese Unie leeft op onuitgesproken vrees. De beer is terug, en ze weet niet hoe ze hem moet aanpakken. In de nieuwspraak heet het: containment of coöperatie. Afschermen of zakendoen. ‘Er zal altijd wel iets van de twee in onze verhouding met Rusland zitten’, erkende minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (Open VLD) in Avignon. De Gucht was in de Zuid-Franse stad voor een vergadering van de Gymnich, het halfjaarlijkse overleg dat de Europese buitenlandministers sinds 1974 houden.
Maar de klad zit erin. De inflatie van vergaderingen onder Frans voorzitterschap laat zich gevoelen. ‘Het regent ideeën’, grinnikte De Gucht met een blik op het wolkendek boven het Paleis der Pausen. ‘Het is niet verstandig om almaar meer topbijeenkomsten te organiseren, zoals die van 1 september in Brussel. Het is beter om de geëigende overlegstructuren strikt toe te passen.’
Zo bleek op deze Gymnich dat elk grondig gesprek vooraf was onthoofd door de opwelling van Nicolas Sarkozy om eerst de regeringsleiders bijeen te roepen. De Gymnich wist waaraan zich te houden: geen sancties tegen Rusland. De ontwerpnota van de Franse minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner werd pas op de speciale hogesnelheidstrein van Parijs naar Avignon uitgedeeld. Het bleef bij herkauwen, en er werden weer nieuwe vervaldata vastgelegd.
Midden september moet hoog vertegenwoordiger voor het buitenlandse beleid Javier Solana zijn tekst over de zending van waarnemers naar Georgië afronden. Dat wil zeggen: naar het Georgië waar geen Russen zijn. De Duitser Frank-Walter Steinmeier en Karel De Gucht schrapten het plan om ook controles te houden langs en over de grenzen met Abchazië en Zuid-Ossetië. ‘Onbespreekbaar voor de Russen.’ In oktober houdt Frankrijk nog maar eens een extra top van de Gymnich, dit keer in Parijs.
Opvallend is de manier waarop de Fransen Javier Solana in de hoek dringen. Hij kreeg geen rol in het vredesproces na de vijfdaagse oorlog. Sarkozy pleegde met niemand overleg, toen hij in Moskou triomfantelijk zijn zespuntenbestand aankondigde. Nu blijkt helaas dat Mikhail Saakasjvili een andere tekst heeft ondertekend dan Dimitri Medvedev. Een detail wellicht. Op de HST naar Avignon voerde Kouchner het woord, en niet Solana. Tja, zei Sarkozy in The Washington Post, zonder Verdrag van Lissabon heeft de Unie geen instelling om internationale crisissen aan te pakken.
Ook militair staat Europa nog altijd nergens. Het veiligheidsbeleid is uitbesteed aan de NAVO, en dus aan de Amerikanen. Een eengemaakt energiebeleid zou een manier zijn voor de Unie om zich te verdedigen, zei de Tsjech Mirek Topolanek. De Gucht was het daarmee eens: ‘Onze economie is ons sterkste wapen. Rusland heeft onze investeringen, onze kennis van zaken en onze technologie meer nodig dan wij hun gas of olie.’
Het energiebeleid is dus de hoeksteen. Er moeten nieuwe bronnen worden aangeboord (ook kernenergie), er moet worden gezorgd voor een betere geografische spreiding en een betere distributie. Maar dan zullen sommigen ook hun trots moeten inslikken. Zoals Duitsland, dat in samenspraak met Moskou de Baltische staten links laat liggen voor een rechtstreekse gasverbinding onder de Oostzee.
Ondertussen wordt de schijn van eenheid hoog gehouden. ‘Het gaat in de multipolaire wereld om territoria en invloedssferen’, stelt Jonathan Holslag van de VUB vast. En dan gedraagt Europa zich als ‘een schoothondje dat bedeesd naar de grote jongens kijkt die kloek hun territorium afplassen’. Washington hoopt nog altijd dat de 27 zich tegenover de beer wel degelijk als een roedel wolven zullen opstellen.
In Avignon hadden ze daar weinig zin in.
Lukas De Vos
