De virtuositeit van Roel Dieltiens.
Virtuositeit in de muziek is zoals topsport. Dit is niet denigrerend bedoeld, integendeel. Ik heb eens een vertraagde opname van Johan Cruijff gezien, hoe die vijf verdedigers omzeilde, de bal als met een elastiek aan de voet. Heel virtuoos en puur ballet.
Virtuositeit in de muziek is op dezelfde manier een ?verleggen van grenzen?, het normaal haalbare overstijgen. Elke conservatoriumstudent moet het uitproberen. Door moeilijke bochten te leren nemen, worden de gewone makkelijker en minder krampachtig. Maar om als virtuoos te kunnen optreden, moet je wel apart talent hebben. Bij sommigen is die motorisch/technische begaafdheid als aangeboren, maar hard werken moeten ze allemaal, met eindeloos geduld. Tot het probleemloos lukt, want het geheim van virtuositeit is zoals bij circusartiesten dat het onmogelijke als vanzelfsprekend lijkt.
In véél muziek zit virtuositeit, in bepaalde trompetpassages bij Bach bijvoorbeeld, in diverse aria’s van Mozart en noem maar op. Met de groei van het solistendom in de negentiende eeuw schreven componisten expres moeilijke stukken voor technisch knappe jongens. Paganini, Liszt, Sarasate zijn wel heel bekend. Doemdenkers noemen dat gauw oppervlakkig spul. Soms is dat zo, maar rommel vind je overal, ook en zelfs veel meer in de niet-virtuoze muziek. Bij technische hoogstandjes heb je tenminste nog de niet-slaapwekkende show.
De Fransman en Chopin-vriend August Franchomme (1808-1884) componeerde heel wat halsbrekende muziek voor cello. Hij was zelf een beroemd cellist en kende dit betoverende instrument door en door. Roel Dieltiens heeft met zijn Ensemble Exlorations een keuze uit diens werken op cd gezet. Het begint met ?Variaties op Russische en Schotse thema’s?. Op 4’38” hoort u het bekende The last rose met briljante variaties. Verder de ?Fantasie op een Schubert-melodie? en de ?Fantasie op Le chant
d’adieux?, afgewisseld met etudes, nocturnes en caprices voor twee celli, de tweede bespeeld door Lidewij Scheifes.
De muziek van Franchomme is pretentieloos, aangenaam, vaak melancholisch, altijd zangerig en boeiend. Het zijn net verhaaltjes. Dieltiens speelt op darmsnaren en dat voegt intimiteit toe. Het meest opvallende is echter zijn interpretatie : ongelooflijk muzikaal, nobel, verfijnd en meeslepend. En let op, dit aartsmoeilijke klinkt bij hem inderdaad alsof het niets is.
Hij gebruikt een prachtige cello, een Stefano Scarampella (Mantua) uit 1894. Hij ontdekte hem twee jaar geleden in de Verenigde Staten, maar kon hem zelf niet betalen. De Royale Belge wel. Die kocht de cello en Dieltiens mag hem gebruiken tot het einde van zijn dagen. Een edele vorm van sponsoring die navolging verdient.
Fons de Haas
Franchomme, ?Le Violoncelle virtuose?, Harmonia Mundi HMC 901610.
Roel Dieltiens : extra intimiteit.
