Het liefst zie ik mijn werk klein gespeeld, klein en dun, aldus de Zweedse auteur Lars Norén (1944). Hij wordt op zijn wenken bediend met “Een onderwereldse glimlach” (1982), een productie van Drie Vingers, het gezelschap rond Katelijne Damen, de bekende actrice ( Blauwe Maandag Cie, Het Zuidelijk Toneel) die zich almaar meer als regisseur wil manifesteren.

Met “onderwereld” verwijst Norén naar het onderbewustzijn, het reservoir van de menselijke frustraties, waaruit hij als schrijver de motivatie haalt voor zijn werk. Hij produceert namelijk vanuit de bestendige therapeutische behoefte om zichzelf gezond te schrijven. De dood van zijn moeder deed hem in een psychiatrische instelling belanden, waarna hij het luisterspel “Depressie” en zijn eerste toneelstuk “De moed om te doden” schreef. De slechte ontvangst ervan bezorgde hem nieuwe depressies en het is dank zij Karst Woudstra, die alles van Norén vertaalt en veel van zijn werk regisseert, dat hij is blijven schrijven.

“Een onderwereldse glimlach” gaat hoofdzakelijk over verhoudingen tussen vrouwen en de moeder-dochterrelatie. De enige man in het stuk deugt alleen nog als katalysator, waardoor bij de anderen verdrongen gedachten naar boven komen.

Helena ( Marijke Pinoy) komt thuis uit een inrichting na een postnatale depressie. De vader van haar dochtertje, dat nog altijd geen naam heeft, is de schrijver Edvard ( Jan Steen), die al jaren niet meer schrijft en een verhouding begint met Elaine ( Britt Van der Borght), Helena’s zus. Zowel Julia ( Griet Debacker), moeder van de zussen, als Helena komen met hun moeder-kind-liefde-relatie niet in het reine. Jane (Katelijne Damen) met wie Helena in therapie was, helpt.

Het decor bestaat uit naast elkaar geplaatste sofa’s. In dit freudiaanse beeld laten de personages het verhaal van hun leven als een tweede huid achter zich. Ze zijn bang om zich bloot te geven en schrikken voor het cynisme dat ze oproepen. Dit voortdurend balanceren tussen wat gezegd en wat bedoeld wordt, dit passieloos registreren, vergt een grote luisterbereidheid van het publiek. De spanning komt niet van uiterlijke handelingen. Elke nuance in de zegging, elke oogopslag, elke minutieuze beweging krijgt hier een bijzondere betekenis en verwijst naar een innerlijke wereld.

Met “Een onderwereldse glimlach” neemt Drie Vingers, zonder kleerscheuren, meer dan gewone risico’s.

Reisvoorstellingen. Info: 03/235.04.90 (Thassos).

Roger Arteel