?Breaking the Waves? van Lars Von Trier.
Met films als ?Element of Crime?, ?Europa? en de verbazende tv-serie ?The Kingdom? ontpopte de Deen Lars Von Trier zich als een van de meest eigenzinnige talenten uit de Europese cinema van de jongste kwart eeuw. Niets in die arrogant gestileerde films bereidde ons voor op de overweldigende emotionele kracht maar ook deemoedigheid van ?Breaking the Waves?.
Von Triers nieuwste opus is een prachtige elegie over fysieke passie, maar ook over spirituele transcendentie. Het verhaal speelt in een afgelegen, hechte calvinistische gemeenschap op de woeste noordkust van Schotland. De heldin Bess is een onschuldige jonge vrouw die ondanks de weerstand van de onverdraagzame ouderlingen met een outsider trouwt, een arbeider op een booreiland. De devote Bess, die gelooft dat God rechtstreeks tot haar spreekt, ziet haar huwelijk als gezegend. Wanneer Jan ( Stellan Skarsgard) een ongeluk krijgt en verlamd raakt, beschouwt ze dit dan ook als een straffe Gods. Ze verzinkt hoe langer hoe meer in een fantasiewereld waarin zonde, straf en boetedoening tot het extreme worden doorgedacht.
Bess is zowel een vrouw die ten prooi is aan dementie en religieuze schizofrenie, als een martelares die uit liefde bereid is tot alle offers. Die tweeledigheid zit ook vervat in de hypnotiserende vertolking van de onbekende Britse actrice Emily Watson. Zij oogt nu eens als een infantiele, dan weer als een goddelijke verschijning.
Stilistisch gooit Von Trier hier het roer om. In zijn vorige films maakte hij optimaal gebruik van een rusteloze cameravoering, expressionistische lichteffecten, overdruk-procédés. Zijn films waren zowel formeel briljant als ijskoud. In ?Breaking the Waves? maakt hij de triestheid hartverscheurend en opteert hij voor een semi-klassieke stijl. Vooral dat laatste moet met een korreltje zout worden genomen. Zo is zijn Cinemascopefilm voor negentig procent gedraaid met een trillende handcamera, wat een consequent volgehouden instabiliteit oplevert. Het verhaal is ook netjes verdeeld in hoofdstukken, die met elkaar worden verbonden door een montage van strenge natuurbeelden, waarvan de onbarmachtigheid scherp contrasteert met de weemoedige popsongs uit de jaren zeventig (van Bowie tot Leonard Cohen).
U kan de paradoxale calvarie van Bess hoogdravend, pretentieus en zelfs krankzinnig noemen, maar haar lijdensweg wordt naar een miraculeuze climax toe gebouwd waarbij ook de toeschouwer zich in de wolken voelt.
Patrick Duynslaegher
Watson in Breaking the Waves : infantiel én goddelijk.
