Persoonlijkheid, daarmee weet presidentskandidaat John McCain de stemmen van onafhankelijken en Democraten te winnen. Maar kan hij ook doordringen tot de kern van zijn eigen Republikeinse kiezerspubliek?
Aanstaande dinsdag, 7 maart, wordt misschien wel de spannendste dag van Campaign 2000, de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van dit najaar. Op Super Tuesday houden niet minder dan veertien staten voorverkiezingen. Presidentskandidaten kunnen in één dag meer dan eenderde van de stemmen achter hun naam krijgen die ze nodig hebben om de nominatie van hun partij te winnen. Voor underdogs Bill Bradley (Dem.) en John McCain (Rep.) staat alles op het spel. Als zij op 7 maart niet behoorlijk scoren, rest hun maar één ding: de handdoek in de ring te werpen, zodat de partij de rijen kan sluiten achter haar populairste kandidaat.
De kans is groot dat de strijd om de Democratische nominatie na Super Tuesday inderdaad achter de rug is: ex-basketbalspeler Bradley is er nooit in geslaagd uit te groeien tot een bedreiging van betekenis voor vice-president Al Gore. Maar aan Republikeinse zijde houdt iedereen de adem in. Sinds 1976, toen de voormalige acteur en outsider Ronald Reagan zittend president Gerald Ford uitdaagde, zijn Republikeinse voorverkiezingen niet meer zo boeiend geweest.
Vietnamveteraan John McCain heeft de voorbije weken bewezen meer dan een eendagsvlieg te zijn. Na zijn klinkende overwinning begin deze maand in New Hampshire, incasseerde hij een ernstige nederlaag in South Carolina. Maar op 22 februari zegevierde hij opnieuw met uitstekende scores in zijn thuisstaat Arizona en in Michigan, een van de belangrijkste staten van de Mid-West.
De sympathisanten van George W. Bush, de man met het partijapparaat en het grote geld achter zich, zijn in shell shock, schrijven de Amerikaanse kranten. Op de jaarvergadering van Amerikaanse gouverneurs, het afgelopen weekeinde, liepen de dertig Republikeinse deelnemers er bedrukt bij. Bush jr. kreeg de Republikeinse nominatie ongeveer op een presenteerblaadje aangeboden, maar nu slaagt hij er niet eens in om een opstandje van een buitenstaander de kop in te drukken, zo morren heel wat Republikeinen. Het campagneteam van Bush kwam eind vorige week al bijeen in het Texaanse Austin om zich over de slechte uitslag te beraden en tot eventuele koerswijzigingen te besluiten.
Niet dat de lichte paniek in Republikeinse kringen tot overhaaste conclusies moet leiden: Bush blijft voorlopig de favoriete kandidaat voor de Republikeinse nominatie. De kans is reëel dat hij in de voorverkiezingen in Virginia en Washington, die gisteren plaatsvonden, zijn geschonden blazoen al wat heeft weten op te poetsen. Dat hij de kandidaat is van het establishment, al 60 miljoen dollar heeft kunnen investeren en in iedere staat een geoliede verkiezingsmachine ter beschikking heeft, levert hem op Super Tuesday, wanneer op zoveel fronten tegelijk moet worden gestreden, een reusachtig voordeel op.
Ook de verkiezingsprocedures in de twee belangrijkste staten, New York en Californië, spelen in de kaart van George W.: alleen de stemmen van Republikeinse partijleden worden er in aanmerking genomen. McCain kan dus niet rekenen op wat tot nu toe zijn belangrijkste troefkaart is geweest: de steun van onafhankelijken en Democraten die hij over de partijgrenzen heen had weten te mobiliseren – in de voorverkiezing van Michigan waren de Republikeinse stemmers zelfs in de minderheid.
REPUBLIKEIN IN HART EN NIEREN
George W. Bush, die sinds New Hampshire een erg negatieve campagne is beginnen te voeren, heeft het de afgelopen weken voortdurend herhaald: McCain hoort niet thuis in de Grand Old Party, zoals de Republikeinse Partij traditioneel wordt genoemd. Hij behoort niet tot de club. Een dissident die met Democratische en onafhankelijke stemmen hun partij gijzelt om haar te dwingen naar links op te schuiven, zo beschrijven Bush-fans de kandidaat uit Arizona.
Met de feiten stroken die beschuldigingen niet: op zijn eigenzinnige standpunten over de financiering van verkiezingscampagnes en de bestrijding van de tabaksindustrie na, heeft senator McCain in Washington achttien jaar lang trouw volgens de partijlijnen gestemd. Hij is tegen abortus, voor het recht op wapenbezit, voor verregaande deregulering. Maar dat neemt niet weg dat McCain op 7 mei één ding moet bewijzen: kan hij voldoende aanhang vinden in de kern van zijn eigen partij? Gelooft de doorsnee Republikein hem wanneer McCain zichzelf een Republikein in hart en nieren, meer nog, ‘een fiere Reagan-conservatief’ noemt?
Maar dat McCain toch kans maakt de Republikeinse nominatie in de wacht te slepen, is nu juist een gevolg van het feit dat hij niet tot de club behoort en daardoor zoveel onafhankelijke kiezers tot het Republikeinse kamp weet te bekeren. In november maken zij 15 procent uit van het electoraat. Daarmee kan hun stem beslissend zijn, want het is zo goed als uitgesloten dat één partij bij de presidentsverkiezingen de absolute meerderheid behaalt.
Bush jr., van nature een gematigde Republikein, heeft zich door het succes van McCain steeds meer in de rechtse hoek laten duwen, en daarmee de onafhankelijken van zich vervreemd. Volgens recente opiniepeilingen maakt McCain dan ook veel meer kans Al Gore te verslaan: hij staat momenteel 24 punten voor op de Democratische hoofdkandidaat, terwijl Bush maar een voorsprong van vijf punten heeft.
De fundamentele vraag is dan: waarin ligt die overtuigingskracht waarmee McCain de partijgrenzen kan overstijgen? Persoonlijkheid, kan dat het simpele antwoord zijn? ‘George W. Bush is business, John McCain is passie’, formuleerde het Joe McCain, de broer van John en diens campagneleider in Virginia. Al stuit de manier waarop hij zijn heroïsche Vietnamverleden uitbuit tegen de borst, al kun je zijn Straight Talk-campagnebus een even gladde reclamestunt noemen als de meest uitgekookte televisiespotjes van Bush jr., je kunt er niet omheen: McCain heeft geen honderd topadviseurs die hem alles voorzeggen, hij durft te improviseren. En hij hééft toch maar vijf jaar doorgebracht in een Vietnamees krijgsgevangenenkamp – terwijl het enige kamp dat Bush jr ooit heeft gekend een zomerkamp is.
Christine Albers
