Nu de economische crisis steeds woestere klappen uitdeelt, verhevigt ook de politieke fall-out. Onlangs vielen de regeringen van IJsland en Letland en stapte de Japanse minister van Financiën op. Het Belgische duo Leterme & Vandeurzen struikelde al voor de kerst en voert daarmee fier dit lijstje politieke slachtoffers van de kredietcrisis aan. Dankzij Fortis zetten zij absoluut de scherpste valtijd neer.

Zoals op de beurzen geldt in het politieke theater: waar de een onderuitgaat, kan de ander winnen. Maar wie wint er?

De Europese Unie is deze weken vooral met zichzelf bezig. Gezien de financiële instabiliteit in de oostelijke lidstaten, de onderlinge spanningen en de druk op de euro heel begrijpelijk. Naar buiten toe is het Europese antwoord op de crisis: mondiale financiële regulering. Deze zou op de G20-top van 2 april in Londen gestalte moeten krijgen in onder meer een grotere rol voor het IMF en beter toezicht op riskante financiële producten zoals hedgefondsen.

In de aanloop naar die Londense top beloeren twee andere wereldspelers elkaar op heel andere fronten. Een dag voor Merkel haar Europese gasten voor een crisistop ontving, op 22 februari, spraken in Peking Amerikanen en Chinezen met elkaar. Het was het slot van de Aziëreis van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton.

China en Amerika zitten in een ongekende financiële omstrengeling. De Britse economisch historicus Niall Ferguson noemde dit verbond ‘Chimerika’: de Chinezen sparen, de Amerikanen consumeren. Dit dubbelland staat voor een tiende van ’s werelds landmassa, een kwart van de bevolking, een derde van de economische productie en meer dan de helft van de economische groei sinds 2000.

Volgens Ferguson had deze symbiotische relatie de kredietcrisis tot gevolg: ‘Chimerika was de onderliggende oorzaak van de groei van bankleningen, aandelenuitgiftes en derivatenhandel na 2000. Het was de onderliggende oorzaak van de explosie in hedgefondsen. (..) En Chimerika was de onderliggende reden dat de Amerikaanse hypotheekmarkt zo zwom in het geld in 2006 dat je een volledige hypotheek kon krijgen zonder salaris, baan of aandelen.’ ( The ascent of money, 2008)

De Europeanen hopen dat de Amerikaanse president Barack Obama hun reguleringsplannen voor de G20 zal steunen. Daar is weinig kans op. Ten eerste heeft Obama momenteel wel wat anders aan zijn hoofd (en 2 april is al heel snel). Ten tweede zit de hoofdzaak voor de Amerikanen elders.

Terwijl de Europeanen de gevolgen van de economische crisis willen oplossen met regulering van banken, financiële producten en belastingparadijzen, is men in zowel Amerika als China gehecht aan een oorzaak ervan. De Amerikanen zijn geenszins van plan minder staatsschulden te maken; integendeel, getuige Obama’s immense bestedingsplan dat leidt tot een hallucinant tekort van 1750 miljard dollar in 2009. De Chinezen van hun kant hebben nog steeds de Amerikaanse afzetmarkt nodig als aanjager van hun groei en werkgelegenheid.

Terwijl de Britse premier Gordon Brown, gastheer van de komende G20, opriep tot een ‘mondiale New Deal’, ‘een grote ruil tussen de landen en continenten’ is de stemming in Washington: die G20 is aardig, maar wat we nodig hebben is een ‘G2’, van Amerika en China. Dat zei Ferguson op 11 februari in een Senaatsbijeenkomst; dat beweerde ook Carters oud-veiligheidsadviseur Brzezinski in de Financial Times (13 januari).

Na afloop van haar gesprekken met ambtgenoot Yang en premier Hu Jintao was Hillary Clintons belangrijkste boodschap: de Chinezen hebben nog vertrouwen in het Amerikaanse economische stelsel. Beide landen gaan samenwerken aan het herstel van de wereldeconomie. En er komt een opwaardering van de ‘strategische en economische dialoog’, een bilateraal topberaad waaraan aan Amerikaanse zijde voortaan Clinton en minister van Financiën Geithner zullen deelnemen. Obama en Hu Jintao zullen de details tijdens de Londense top uitwerken. Ook de Chinezen schenen erg tevreden met deze uitkomst.

Dat wordt volgende maand in Londen dweilen met de Chimerikaanse geldkraan wijd open.

Luuk van Middelaar (35) is een Nederlands politiek filosoof in Brussel.

door Luuk van Middelaar