De situatie wordt onhoudbaar, vindt adoptiespecialiste Pia Dejonckheere. Een kans voor een nieuwe start, volgens minister Patricia Ceysens.

Vlaams minister van Economie Patricia Ceysens (VLD) is dan wel niet bevoegd voor adoptie, maar als Vlaams parlementslid was ze auteur van een voorstel van decreet dat binnenkort weer boven tafel moet komen. Zij noemt het logisch dat zeven adoptiefamilies nu naar de rechter stappen: ‘Die mensen hebben alles geprobeerd, maar zonder resultaat. De rechter zal ook wel vaststellen dat er in die dossiers zaken staan die echt niet door de beugel kunnen. Ik vrees dat Ray of Hope zoveel krediet heeft verloren dat het in september onmogelijk nog erkend kan worden. En Kind en Gezin heeft bewezen niet het geschikte instrument voor toezicht te zijn. Omdat die organisatie zowel rechter als partij is, is ze in drijfzand terechtgekomen.’

Volgens de verantwoordelijken van Ray of Hope is er in hun dossier politieke inmenging van Ceysens geweest, maar dat wordt door haar ontkend. ‘Ik heb alleen mijn normale rol als parlementslid gespeeld.’

Het Vlaamse adoptieverhaal is sinds 1997 helemaal ‘uit de bocht gegaan’, vindt Ceysens, maar nu is er een mogelijkheid om de zaak weer recht te trekken. Er is recentelijk een nieuwe federale wet goedgekeurd; er moet nu een samenwerkingsakkoord met de gemeenschappen volgen, en daarna kan er op Vlaams niveau een aangepast decreet worden goedgekeurd. ‘Daarover zal ik na de zomer met de bevoegde minister Adelheid Byttebier (Agalev) overleggen.’

Als dat allemaal tegen volgende zomer rond is, kan adoptie ‘een nieuwe positieve start’ nemen. Minister Ceysens: ‘En daarbij moet er zeker een opening worden gemaakt voor vrije adoptie, ook al zal dat een harde discussie opleveren. Kind en Gezin en de adoptiediensten stammen uit de christelijke zuil en staan negatief tegenover vrije adoptie. Kind en Gezin staat zelfs negatief tegenover adoptie in het algemeen, waardoor wij internationaal zeer lage aantallen halen. We moeten weer een positieve houding durven aan te nemen.’

Vlaanderen bengelt met drie officiële adopties op 100.000 inwoners aan het staartje van het Europese peloton (Wallonië haalt ruim het dubbele aantal), maar niemand heeft een kijk op het precieze aantal vrije adopties.

Volgens Pia Dejonckheere, die voor het vormingscentrum Triobla werkt en een aantal publicaties over adoptie op haar naam heeft, is het geruzie tussen vrije en officiële adoptanten symptomatisch voor de malaise. ‘Maar bij adoptie komen dan ook intense emoties kijken. Kinderloze koppels maken eerst een medische lijdensweg door. Dan is er het rouwproces om hun kinderloosheid te aanvaarden. Als ze hun kinderwens dan via adoptie realiseren, identificeren ze zich sterk met de dienst die hun dat kind geschonken heeft. Andersom worden ze des te kwader als dat adoptieproces verkeerd loopt. En dan komen vormingswerkers zoals ik hen ook nog eens zeggen dat het niet om de ouders, maar om het kind te doen is. Vroeger zocht men een kind voor ouders in nood; nu zoekt men de beste ouders voor een kind in nood.’

De polarisatie komt natuurlijk grotendeels doordat de federale wet, in tegenstelling tot het Vlaamse decreet en het Haagse Adoptieverdrag, ouders nog toeliet zonder voorbereiding, evaluatie en officiële bemiddeling adopties te realiseren.

Dejonckheere: ‘Men heeft jarenlang de kans laten liggen om de wetten op elkaar af te stemmen. Pas nu is er een nieuwe federale wet, die vrije adoptanten dezelfde voorwaarden oplegt als officiële. Maar zolang daar geen uitvoeringsbesluiten van zijn, is dat een slapende wet. Bovendien moet er nu een nieuw Vlaams decreet op worden afgestemd. En daar speelt de ideologische discussie: het liberale voorstel van Ceysens laat meer vrijheid aan individuele adopties. En tenslotte moet het internationaal verdrag van Den Haag nog worden geratificeerd.’

Als al die stukjes vóór de Vlaamse verkiezingen van volgend jaar niet als een puzzel in elkaar geschoven zijn, zitten we ‘pas helemaal in een malaise, en dat opnieuw ten koste van de kinderen’.

Maar controversen en schandalen zijn er ook vroeger maar al te vaak geweest. Dejonckheere: ‘Vroeger waren de ouders loslopend wild voor louche figuren die soms aan regelrechte kinderhandel en pure fraude deden. Nu nog bestaat er een derde, crimineel circuit. In Brussel zou er iemand zijn die u voor twee miljoen frank een kind kan bezorgen met papieren alsof het uw natuurlijk kind is en geen adoptiekind. Dergelijke wantoestanden hoor ik nu toch niet meer in het officiële en het vrije circuit. Daar gaat het nu vaak over precieze herkomstgegevens. Dat is een nieuwe evolutie. Vroeger wou men de achtergrond geheim houden, nu wil men de verschillen benadrukken. Ouders willen alles weten over de biologische afkomst van hun kind, omdat veel adoptiekinderen, die een zwart gat in hun verleden en hun stamboom hebben, worstelen met identiteitsproblemen en een negatief zelfbeeld.’

Het voorstel-Ceysens zou de bevoegdheid onttrekken aan Kind en Gezin en overhevelen naar het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de nieuwe federale wet zou de evaluatie van kandidaat-adoptieouders toevertrouwen aan de jeugdrechtbank. Dejonckheere: ‘Dat betekent dat al dat speciaal opgeleide en ervaren personeel bang is om zijn job te verliezen, wat natuurlijk voor verwarring en dreiging zorgt. Al jaren hangt er een zwaard van Damocles boven hun hoofd. Aan die onzekerheid moet de politieke wereld dringend een einde maken. De toestand is onhoudbaar geworden.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content