Bij de Parti Socialiste gaat het niet langer om wie wat wist over het Dassault-geld. Maar om het overleven van de partij is het te doen.
Terwijl de interne chaos bij de Parti Socialiste toeneemt, blijft het Luikse gerecht voortspitten in de rekeningen van de nevenorganisaties van de partij. Want tegen het moment dat gewezen PS-voorzitter Guy Spitaels en mogelijk ook diens opvolger Philippe Busquin en eventueel gewezen vice-premier Philippe Moureaux moeten worden ondervraagd, wil de cel- Cools alle zaakjes op een rij hebben.
Van de twee PS-functionarissen Merry Hermanus en François Pirot die momenteel in de Luikse Lantin-gevangenis logeren, toonde de eerste zich het spraakzaamst. Hij heeft de speurders een aantal details meegegeven die ze in staat moet stellen zijn beweringen te controleren.
Hermanus blijft immers volhouden dat hij pas na samenspraak met toenmalig PS-voorzitter Spitaels besprekingen voerde met de Franse vliegtuigbouwer Dassault over een forse bijdrage voor de PS-kas en dat Pirot van dit alles op de hoogte was. Spitaels loochent ; Pirot houdt de kiezen op elkaar.
Een deel van de 30 miljoen frank van Dassault, vijf miljoen, werd al opgespoord, via de rekeningen van de VZW Présence et Action Culturelle (Pac). Vandaar werd het geld prompt doorgesluisd naar een andere, begin 1989 opgerichte VZW, de Fondation Socialiste d’Information (Fonsoc), waarvan Pirot gedelegeerd bestuurder en Spitaels voorzitter was. Bij zijn installatie als PS-voorzitter werd Busquin op zijn beurt voorzitter van Fonsoc. Pirot werd vervangen door Busquins vertrouweling, Patrick Moriau, Kamerlid en sinds kort topspeurder in de commissie- Dutroux. Moriau is, volgens ingewijden, nog de enige met wie de angstige Busquin de afgelopen dagen openhartig durfde te communiceren.
BOETEN VOOR EEN ANDER
Terloops : zowel Pac als Fonsoc zijn twee VZW’s die voorkomen op het lijstje dat Agalev-fractieleider Jef Taevernier onlangs naar vice-premier en minister van Financiën Philippe Maystadt stuurde. Taevernier wil immers meer weten over het statuut van die VZW’s, over de financiële giften waarvan ze genieten en die door de wetgever als ?aftrekbare bestedingen in hoofde van de schenkers? worden beschouwd.
Dergelijke constructies, die veel gelijkenis vertonen met deze destijds teruggevonden bij de SP, maken het voor Spitaels bijzonder moeilijk om vol te houden dat hij van het Dassault-geld niets afwist.
Philippe Busquin daarentegen verzeilt steeds meer in een situatie die te vergelijken valt met die van gewezen SP-voorzitter Frank Vandenbroucke. Toen hij in 1992 PS-voorzitter werd, zou Merry Hermanus hem benaderd hebben om hem de ware toedracht te vertellen over de miljoenen op zijn Luxemburgse rekening. Maar Busquin zou elk gesprek hebben gemeden. Tenminste dat beweert Hermanus, die in Luik van een opvallende openhartigheid getuigt. Afgelopen maandag herhaalde Philippe Moureaux de uitleg van Hermanus voor het voltallige partijbureau.
Busquin greep meteen zijn kans : ?Het enige wat me verweten kan worden, is dat ik heb geweigerd te luisteren naar iemand die mij corruptiegeld wilde geven.? Een wat laffe uitleg, geven PS’ers toe, maar tegelijk een gevaarlijke. Want het gebruik van het woord ?corruptiegeld? lijkt een bekentenis in te houden.
Hoe dan ook, de uitleg past geheel bij het personnage van Busquin. De wat angstige PS-voorzitter had trouwens de gewoonte steeds preuts de ogen af te wenden als prominente partijgenoten een scheve schaats reden. Die rol van onwetende speelde hij destijds al in het Uniop-avontuur. En met succes, want ondanks voor hem erg bezwarende stukken bleef een passage voor het Hof van Cassatie hem gespaard. Hermanus daarentegen kreeg, samen met de andere beklaagden in het Uniop-proces, het volle pond.
Het onderzoek in de affaire-Dassault gaat intussen zijn gang. Vorig week werd nog vernomen dat Willy Dewinne, een gewezen militair en ooit baas van de Belgische vestiging van Ofema, in verdenking was gesteld. Een ongewone stap van het Luikse gerecht want, ook al was Dewinne een lobbyist voor de Franse industrie, hij kende noch Hermanus noch Pirot. Met de affaire heeft hij niets te maken. Alleen heeft zijn bedrijf, maar dan wel via de Parijse en Zwitserse vestigingen, als smeergeldkanaal gediend. Tot een andere mogelijkheid zich aandient, zal Dewinne in zekere zin boeten voor wat Dassault aanrichtte.
HERMANUS WAS VAN DE ANDERE CLAN
Het PS-luik van het Dassault-verhaal is inmiddels in grote lijnen bekend. Maar enkele enquêteurs hebben vragen bij het bedrag dat de Waalse socialisten van de Franse vliegtuigconstructeur kregen. Dertig miljoen, of de helft van wat aan de Vlaamse socialisten werd betaald, het lijkt weinig. Vooral gelet op de reële machtsverhouding binnen de regering die de contracten met Dassault sloot. Een regering waarin de PS, met Guy Coëme, het voor de Fransen cruciale departement van Defensie bezette.
Het is geweten dat destijds zo’n 90 miljoen frank vertrok van de Zwitserse Sophie-rekening van moeder Dassault. Daarvan landde 60 miljoen op de Zürichse rekeningen van Luc Wallyn die, naar eigen zeggen, het geld aan SP-penningmeester Etienne Mangé overhandigde. Wallyns versie wordt grotendeels bevestigd door de Brusselse advocaat Alfons Puelinckx die eind ’88, begin ’89 in Parijs door Serge Dassault werd gevraagd contact te leggen met de Vlaamse socialisten.
Net zoals voor de SP komt de timing van het onderhoud van Dassault met Puelinckx hoogst ongelegen voor de PS. Omdat het de bewering, van Hermanus en van anderen, dat het hier om een gift en niet om smeergeld handelde op losse schroeven zet. Want de interventie van Dassault bij Puelinckx had wel degelijk plaats vooraleer het contract ten belope van 6,5 miljard frank voor de aankoop van het Carapace-systeem voor de Belgische F-16’s werd ondertekend.
Die timing verklaart grotendeels de houding van Mangé, die blijft volhouden dat hij van Dassault niets heeft gekregen. Hij verklaart mogelijk de houding van SP-voorzitter Louis Tobback, die graag tussenpersonen als Puelinckx en Wallyn, en nu ook Hermanus en Pirot, afschildert als ?smeerlappen? die zich op de rug van de partij(en) hebben verrijkt. Een verdediging die niet zonder gevaar is. Want het is niet uitgesloten dat, nog voor het proces voor het Hof van Cassatie begint, één van die zogenaamde smeerlappen in Luik zijn memoires begint te dicteren.
?Wie iets weet over deze zaak moet spreken,? zei voorzitter Laurette Onkelinx van de Franse Gemeenschapsregering. ?De omerta is geen socialistische deugd.? Dergelijke uitspraken vielen de jongste dagen wel meer te beluisteren in PS-kringen. Maar niemand, ook Onkelinx niet, waagde het de ultieme aanval op Spitaels in te zetten. Niettemin willen vooral de PS-ministers hun gewezen voorzitter zo snel mogelijk lozen. Ze hoopten vooral dat Spitaels, ?in het belang van de partij? daarmee werd vooral het eigen belang bedoeld de juiste beslissing zou nemen.
Intussen kunnen enkele vooraanstaande partijfunctionarissen nog altijd niet geloven dat Spitaels de hele Dassault-betaling samen met Merry Hermanus zou hebben opgezet. Ze blijven daarom, tot het bewijs van het tegendeel wordt geleverd, een valstrik vermoeden. Een valstrik opgezet door Coolsiens rond Moureaux.
?Hermanus was hondstrouw aan de groep rond Cools en Moureaux,? kan men in Luik vernemen. ?Als Spitaels echt met Dassault wilde onderhandelen over een gift, over smeergeld, dan zou hij François Pirot hebben uitgestuurd. Want Hermanus inschakelen, betekende zoveel als Cools en Moureaux bij de zaak betrekken. De enige zwakke schakel in Spitaels’ verdediging is het feit dat geld, zij het slechts even, via Pac passeerde. Want die VZW behoorde tot het actieterrein van Pirot.?
KIEZEN VOOR DE DERDE WEG
?Het aantrekken van Hermanus zou ingegaan zijn tegen alle gewoonten binnen de PS waar hoogstens een drietal mensen, de voorzitter inbegrepen, wisten waar de partijfinanciën vandaan kwamen,? zegt een gewezen medewerker van Spitaels. ?Tenzij voor de PS-federatie in Brussel, waar hij uitstekende contacten onderhield met enkele vastgoedmogols, behoorde Hermanus niet tot dit drietal.?
Al die beweringen zijn het overwegen waard als men weet dat Hermanus, vooraleer zijn fatale brieven naar Spitaels en Busquin te sturen, eerst overlegde met zijn schutsheer Moureaux.
De Brusselaar Philippe Moureaux heeft altijd gepoogd de Luikse speurders weg te drummen van de smeergeldpiste en ze op het spoor van de gestolen waardepapieren te krijgen. Het was Mouraux die van Hermanus de kopieën van diens brieven aan Spitaels en Busquin kreeg. Pas dagen na de arrestatie van zijn vertrouwensman en die van Pirot, en nadat Spitaels en naderhand Busquin het voorbeeld gaven, leverde Moureaux zijn brieven af bij raadsheer Francis Fischer van het Hof van Cassatie.
Hoewel de meeste van zijn medestanders niet begrijpen waarom de gewezen PS-voorzitter deze verdedingstactiek kiest ?het ging tenslotte om een gift? , blijft Spitaels volhouden dat hij van niets op de hoogte was. Hermanus zou hem nooit over onderhandelingen met Dassault hebben gesproken, laat staan dat hij zou geweten hebben dat de partij geld had gekregen en dit bij een buitenlandse bank had geparkeerd.
Daarom wil Spitaels enkel instemmen met een gedeeltelijke opheffing van zijn onschendbaarheid, de zogenaamde ?derde weg?, die destijds omwille van de stabiliteit binnen de federale regering voor zijn partijgenoot en vice-premier Elio Di Rupo werd uitgestippeld. De volledige opheffing van zijn onschendbaarheid, zoals gevraagd door het Luikse gerecht, komt volgens Spitaels neer op een regelrechte aanklacht en laat hem geen andere keuze dan zijn ontslag als voorzitter van de Waalse Raad in te dienen.
?Wat kon voor Di Rupo, moet ook nu kunnen,? argumenteerde Spitaels in de loop van de voorbije week. ?Net als voor Di Rupo slaan ook deze beschuldigingen nergens op.? Spitaels ging er ook van uit dat de partij achter hem stond, want dat was wat Busquin hem had verzekerd…
Spitaels voerde onder meer aan dat hij destijds als nieuwe PS-voorzitter komaf had gemaakt met het financieringssysteem zoals het door wijlen André Cools was opgezet en dat, volgens ingewijden, neerkwam op pure racketeering.
Zo zette Spitaels destijds de dolgedraaide penningmeester Teddy Verstrepen aan de dijk. De intussen overleden Verstrepen was een vertrouweling van Cools, dat getuigde zelfs Nicole Delruelle, de gewezen vriendin van de vermoorde PS-leider. Het was Verstrepen die indertijd Uniop-verantwoordelijke Camille Javeau uitlegde hoe overheidsopdrachten werden afgeroomd.
TERUG IN HET MANDJE
Het liquideren van Verstrepen en het opborrelen van de Uniop-zaak heeft destijds de clanoorlog aangestoken tussen Coolsiens en aanhangers van Spitaels. De Dassault-affaire is slechts een fase in deze oorlog die momenteel in alle hevigheid woedt en die de ondergang van de PS dreigt te veroorzaken. Want in de coulissen wachten anderen, zoals de Luikse burgemeester Jean-Maurice Dehousse die met zijn recente aanvallen op Busquin het pad effent voor zijn goede vriend José Happart.
Het uitstellen van het statutair congres van 1 maart, waarop voorzitter Busquin zou herkozen worden, heeft alles te maken met de drijverijen van Dehousse en de interne verdeeldheid die nooit zo groot was. ?Het gaat nu om de overleving van de partij,? verzekerde een medewerker van Busquin.
Het was ze op het PS-hoofdkwartier ook niet ontgaan dat een aantal van hun lokale mandatarissen al druk aan het overleggen waren met vertegenwoordigers van de Witte Comités, of toenadering zochten tot de groenen van Ecolo. In Brussel wordt op termijn zelfs een split tussen de groep rond Philippe Moureaux en de factie van Charles Picqué, de voorzitter van de Brusselse regering, niet uitgesloten.
?Picqué is als wijlen Henri Simonet,? zegt een partijfunctionaris. ?In werkelijkheid staat hij veel dichter bij de Brusselse liberalen dan bij de PS. Destijds, toen de strijd tussen de Brusselaars en de Waalse regionalisten op een hoogtepunt kwam, scheelde het weinig of Picqué bracht toen al een eigen beweging op gang.?
Terwijl in Namen de vervolgingscommissie van de Waalse Raad zich boog over de vraag van het Luikse gerecht om de politieke onschendbaarheid van Spitaels op te heffen, diende premier Jean-Luc Dehaene binnen de eigen CVP een brandje te blussen. Hadden jonge mandatarissen, verzameld rond Vlaams parlementslid Joachim Coens en Kamerlid Pieter De Crem, het toch wel in hun hoofd gehaald vragen te stellen bij het huidige regeringswerk. Ze vonden dat één en ander aan ?herijking? toe was.
Wat de jongeren precies wilden nieuw regeerprogramma ? het vertrek van de PS uit de regering ? was niet duidelijk, maar ze wilden het tot elke prijs. De eis van de jongeren, zo werd verzekerd, zou op het maandagse partijbureau tot een confrontatie leiden met de CVP-vertegenwoordigers in de regering, aangevoerd door premier Dehaene. Dat viel ferm tegen. Een licht gegrom vanop de regerinsgbanken volstond om de vertegenwoordigers van de nieuwe politieke cultuur naar hun mandje te sturen.
Rik Van Cauwelaert
Philippe Moureaux weet alles, maar zegt niets.
PS-voorzitter Philippe Busquin en zijn voorganger Guy Spitaels : hoezo Dassault ?
Procureur Eliane Liekendael van het Hof van Cassatie en Guy Spitaels : wachten op de komende krachtmeting.
