Volgens Leuvens burgemeester Louis Tobback (SP.A) is het de hoogste tijd voor een Vlaamse staatshervorming.
In de marge van een gesprek over zijn geliefde Leuven, bedoeld voor Knacks stedenspecial, hamert burgemeester Louis Tobback opnieuw op het belang van Vlaamse bestuurlijke hervormingen – een interne staatshervorming als het ware. ‘We hebben dringend behoefte aan een Vlaamse staatshervorming. De rol van de steden, gemeenten en provincies moet nu eens duidelijk worden vastgelegd’, zegt Tobback. ‘Want dit is een abnormale toestand.’
De logica in Vlaanderen is zoek en bestuurlijke transparantie een illusie, betoogt de burgemeester. ‘De Vlaamse regering gooit op een stupide manier met geld – er is toch geld genoeg, denkt ze. Maar alle Vlaamse steden en gemeenten zullen de komende twintig jaar wel mee betalen voor de Oosterweelverbinding, want dat is een bodemloze put. Een en ander heeft te maken met de volstrekt arbitraire manier waarop middelen worden toegekend: zuiver le fait du prince, zoals dat in het Frans zo mooi heet. Fondsen worden opgericht in functie van wie men een plezier wil doen: jij hebt goed gelobbyd, dus jij krijgt lekkers . De rest mag daar dan voor opdraaien.’
Tobback ergert zich niet alleen aan de lukrake besteding van de middelen. Ook de manier waarop de Vlaamse regering de gemeentelijke autonomie, een vaak misbruikte term, stelselmatig met regeltjes en procedures uitholt, stoort hem danig. ‘Wij moeten hier tientallen plannetjes uitschrijven om in aanmerking te komen voor milieusubsidies’, vertelt Tobback. ‘We moeten met andere woorden doen wat de minister zegt of we krijgen niets. De Vlaamse regering beweert gemeentelijke autonomie hoog in het vaandel te voeren. Ze publiceert boeken onder de titel Vlaamse stadsrepublieken. Maar die Vlaamse stadsrepublieken lijken steeds meer op de vroegere Zuid-Afrikaanse thuislanden, met alleen in naam recht op zelfbestuur.
‘Dan hoor je de Vlaamse regering jammeren dat van de zestig miljoen euro voor de aanleg van fietspaden maar dertig miljoen op is geraakt. Tja. Maar wie beslist dat ik voor honderd meter fietspad een mobiliteitsplan moet opstellen, naar een gemeentelijke begeleidingscommissie moet, naar een provinciale verkeerscommissie moet en ga zo maar door – een echte lijdensweg. Maar op het eind van het jaar vraagt de Vlaamse regering zich af hoe het toch komt dat er geen fietspaden zijn!’
Neem dan Denemarken, vindt de burgemeester. ‘In Denemarken, dat eigenlijk alleen administratieve indelingen heeft en niet hoog opgeeft van autonome steden, besteedt de lokale overheid veertig procent van het belastinggeld. Dát is pas lokale autonomie, en dat zou pas een interne Vlaamse staatshervorming betekenen. Maar daar kun je hier wel naar fluiten. Die Vlaamse ministers laten zich hun centen niet meer uit handen nemen. Je kunt tegenwoordig geen straat meer openen of ze staan er. Toch? Op het niveau België had een minister het te druk voor zulke dingen. Maar die Vlaamse ministers, die zoeken een bezigheid.’
Of neem Maastricht. ‘Maastricht is net zo groot als Leuven’, zegt Tobback. ‘Tussen het noorden en het zuiden van de stad wordt een ontbrekend stuk snelweg aangelegd. En wie is de opdrachtgever? De stad zelf. De Nederlanders zullen nooit pronken met gemeentelijke autonomie, maar de Nederlandse steden hebben wel drie keer meer te zeggen dan de gemiddelde Vlaamse stad.’
Wil Tobback gewoon zoveel mogelijk Vlaamse bevoegdheden en middelen overhevelen naar de steden en gemeenten? ‘Niet noodzakelijk, daarover wil ik nu juist het debat voeren. Al zou op het niveau van de steden voor de burger wel duidelijker zijn wie waarvoor verantwoordelijk is.’
Han Renard
