Op de agrarische termijnmarkt in Amsterdam kunnen boeren zich indekken tegen prijsdalingen. Ook beleggers kunnen er termijncontracten aan- en verkopen.
Zolang er boeren komen opdagen, kan de molen draaien, zegt een wat wanhopige makelaar op de Amsterdamse beurs. De prijs voor levende varkens is dermate gezakt dat het geld van de boeren dreigt op te raken. ‘Als MKZ fataal afloopt, komt er geen boer meer naar de beurs’, betreurt hij. Voor twee weken al kwam zelfs de prijs in de fysieke markt niet meer spontaan tot stand. Een geheim panel samengesteld uit een representatief aantal ondernemingen uit de sector dat normaal gezien op vrijdag de marktconforme prijs aan de beurs bekendmaakt, moest het laten afweten. De Commissie voor Buitengewone Omstandigheden kwam de taak overnemen.
Bijzonder vlot loopt het op de agrarische termijnmarkt dus ogenschijnlijk niet. Dan toch niet wat betreft termijncontracten voor levende varkens en biggen – want er zijn ook nog de aardappelcontracten en die zijn goed voor het grootste deel van de omzet. Nochtans kunnen boeren termijncontracten hanteren om hun bedrijfsrisico’s voor een deel te beperken, ze kunnen hedgen zoals dat heet. En beleggers die een koerswijziging verwachten van de onderliggende waarde kunnen termijncontracten aan- of verkopen. De koper heeft voordeel bij een koersstijging, de verkoper bij een daling van de koers.
Nemen we het voorbeeld van de varkens future. Het is een gestandaardiseerde overeenkomst tussen een koper en een verkoper waarbij de hoeveelheid van het goed en de leveringsmaand vaststaan. Het enige variabele element is de prijs van de future. Die komt tot stand op de beursvloer waar bied- en laatprijzen hardop worden uitgeroepen, het systeem van open outcry. De prijs is afhankelijk van de fysieke markt, waar de varkensprijzen bijzonder laag zijn. Wie dat wil, kan specifiëren dat hij de varkens fysiek geleverd krijgt. De meeste contracten worden echter financieel afgehandeld na de laatste handelsdag.
Nog voor zijn varkens verhandelbaar zijn, kan een varkensproducent zich indekken tegen een prijsdaling. Stel, hij verkoopt van tevoren vier contracten voor telkens 10.000 kilogram levende varkens die hij zal leveren in de maand juni. De prijs op de termijnmarkt bedraagt op dat moment 1 euro per kilogram. Maar de marktsituatie keert en de prijs van varkens levering juni daalt op de termijnmarkt tot 0,75 euro. De varkensproducent neemt geen risico’s en sluit zijn positie af. Hij koopt vier contracten tegen de huidige marktprijs van 0,75 euro en verdient dus 0,25 euro per kilogram dankzij zijn termijncontracten. De varkens verkoopt hij op de fysieke markt voor 0,75 euro per kilogram. In totaal heeft hij ze verkocht voor 1 euro per kilogram dankzij het termijncontract.
Wie geen varkens heeft, kan hetzelfde doen. Zijn winst bedraagt 0,25 euro per kilogram, of 2500 euro per contract, kosten niet inbegrepen. De verliezen kunnen vanzelfsprekend even groot zijn als de winsten en dus is het verstandig om een buffer aan te houden. Doordat je voor een gesloten contract als waarborg slechts een fractie betaalt van de volle contractwaarde, kun je met eenzelfde investering een veel grotere winst – of verlies – behalen dan wanneer je met eenzelfde investering in de onderliggende waarde zelf zou handelen. De hefboomwerking houdt dus grote financiële risico’s in.
Te grote prijsschommelingen op de termijnmarkt zelf worden wel afgeremd met circuit brakers. Als de prijs daalt of stijgt met 10 procent vergeleken met de slotkoers van de vorige dag, wordt de handel een halfuur stilgelegd. Stijgt of daalt hij dan weer met 5 procent, dan volgt een tweede adempauze. Als gevolg van het mond- en klauwzeer wordt de markt op dit moment ernstig verstoord. Zodra er geen vraag en aanbod meer zal zijn, valt de markt zelfs stil. De boeren kunnen zich dan ook op die manier niet langer indekken.
Ingrid Van Daele
