De stembusgang hertekende het politieke landschap. Dertig meer dan gemiddeld geïnteresseerden geven hun visie op wat er gebeurde en vooral: op wat nog te gebeuren staat. Van armoedebestrijding tot zorg. Van staatshervorming tot de financieel-economische crisis. Van ‘Wat er nu moet gebeuren is regeren, regeren, regeren’ tot ‘We zijn geen land meer’.

L. Baltussen, B. Cornand, J. Jagers, A. Peuteman, E. Pironet, T. Verbeke en M. Verleyen

Paul Buysse Captain of Industry, voorzitter Bekaert

‘Als dit federale verkiezingen waren geweest, zaten we in een nachtmerrie. Wallonië heeft totaal anders gestemd dan Vlaanderen. De PS blijft in Wallonië een zeer grote kracht. En een pamperende verzorgingsstaat, die optimaal probeert zijn inwoners financieel en materieel te helpen, vormt een groot verschil met een performante regio die aandacht heeft voor innovatie, nieuwe bedrijven en nieuwe internationale partners.

We staan voor gigantische uitdagingen: het marshallplan heeft in Wallonië nog niet gegeven wat het zou moeten geven, en het Vlaanderen in Actieplan staat nog in zijn kinderschoenen. En dan kampen we nog met een onvoorstelbaar bedreigende budgettaire situatie. Wat er nu moet gebeuren is regeren, regeren en regeren. Maar als je dan in een federale regering zit waar de twee Waalse topfiguren elkaar bijna naar het leven staan, dan wordt dat zogoed als onmogelijk. Nee, ik ben niet optimistisch voor de middellange toekomst.’

Theo Peeters Ex-voorzitter Vergrijzingscommissie

‘De institutionele crisis staat in ons land verder van een oplossing dan ooit tevoren. De hervorming van onze instellingen loopt uiteraard via een ernstige staatshervorming. De financieel-fiscale responsabilisering van de deelgebieden is dan een essentieel onderdeel. Maar gezien de versnippering van het politieke landschap tussen én binnen noord en zuid is dat allesbehalve een evidentie. Een meerder-heidskiesstelsel naar Brits-Amerikaans-Frans model is daarom even dringend als een staatshervorming. Intussen zie ik – bij gebrek aan beide voorgaande hervormingen – de budgettaire toestand met de vergrijzingsproblematiek op kop verder uit de hand lopen. Geen opbeurend vooruitzicht.’

David Van Reybrouck Schrijver

‘Deze verkiezingen tonen de breuk in België. De PS blijft de grootste partij, ondanks de vele schandalen, en aan Vlaamse zijde haalt het uiteengespatte kartel opgeteld meer stemmen dan toen CD&V en N-VA nog samen optraden. Het goede nieuws is dat het Vlaams Belang definitief verleden tijd lijkt. Conclusie: we zijn geen fascistisch land meer, maar we zijn ook geen land meer.’

Els Keytsman Hoofd politieke dienst Oxfam-Wereldwinkels

‘Ik miste tijdens de campagne een overkoepelende visie op de economie. De ene partij wilde meer in zonnepanelen investeren, de andere wou vooral Opel Antwerpen redden. Alle partijen hielden zich de laatste maanden ook bezig met economische navelstaarderij: ze deden alsof de economische crisis een uitsluitend Vlaamse zaak was. De verkiezingsresultaten stemmen me niet erg optimistisch. Al is het natuurlijk wel een goede zaak dat extreemrechts een patat heeft gekregen. Maar de linkse partijen, die traditioneel meer aandacht hebben voor thema’s als eerlijke handel, hebben het ook niet goed gedaan.’

Harold Polis Uitgever

‘Het proportionele kiesstelsel zoals wij dat kennen heeft zijn grenzen bereikt. De kiezer wikt, maar de partijen beschikken. Deze verkiezingen waren meer een feest van de particratie dan van de democratie. Voor cultuur zullen we niet op méér geld hoeven te hopen. Maar die oefening in efficiënt omgaan met minder middelen zal ons ook veel plezier opleveren. En het erge is: dat heeft weinig met de politiek te maken, maar met de 6 miljoen Vlamingen, van wie een derde vindt dat er bespaard moet worden op cultuur. Alsof dat de economische crisis zal oplossen. Bizar.’

Manu Bonmariage Franstalig geëngageerd documentairemaker

‘Ik ben bang dat deze verkiezingen België onbestuurbaar maken. De discrepantie tussen de resultaten benoorden en bezuiden de taalgrens is enorm. Vlaanderen heeft heel rechts gestemd. In Brussel en Wallonië zouden we in principe de geboorte moeten zien van echt linkse meerderheden, gezuiverd van de misbruiken en excessen. Al stel ik me vragen bij het linkse gehalte van Ecolo. Er lopen veel bobo’s rond in die partij. Mijn vrees is dat ieder in zijn hoekje een regering tot stand zal brengen, maar dat niemand weet hoe het verder moet met België.’

Koen Algoed Directeur studiecentrum VIVES

‘Dat CD&V en N-VA apart een beter resultaat neerzetten dan samen als kartel is een signaal dat partijen en politici met een positieve boodschap het goed kunnen doen bij de kiezers. Ook in Wallonië scoren de negatieve partijen niet. Dat is de les voor de politici: investeer in eigen identiteit (zorgzame samenleving, gemeenschapsvorming) in plaats van in vijandbeelden (de overheid, de allochtonen). Geef België de kans om een federaal land te worden, via een nieuw financieringssysteem van gewesten en gemeenschappen en via gescheiden verkiezingen.’

Jef Vuchelen Professor economie VUB

‘Het centrum heeft gewonnen en dus komen er centrumoplossingen: iedereen inleveren, alle belastingen omhoog, kortom: de oplossingen van de jaren tachtig. De grote vraag is hoe men B-H-V zal oplossen, want tegen de volgende federale verkiezingen moet dat probleem van de baan zijn. Er moet nu een geloofwaardig plan komen voor een staatshervorming. Zullen de Franstalige partijen bereid zijn toegevingen te doen? Het probleem daarbij is dat Bart De Wever wel in Vlaanderen gewonnen heeft, maar niet in België. Als hij zijn overwinning te gelde wil maken, is een tegenstelling tussen het regionale en het federale beleid van CD&V onvermijdelijk.’

Marc Van Gestel Voorzitter vzw Opvang Tekort

‘Alle partijen die zich duidelijk hadden uitgesproken voor het wegwerken van de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg hebben gewonnen. Ik hoop dat dit de laatste verkiezingen zijn met het wegwerken van de wachtlijsten als belangrijke inzet.’

Mark Suykens Directeur Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG)

‘Ik hoop dat er binnen enkele dagen al duidelijkheid komt over de coalitievorming, anders is het gevaar van een lange impasse niet denkbeeldig. Wat mij uiterst belangrijk lijkt, is dat er nu niet enkel wordt gesproken over de grote staatshervorming, maar ook over de interne staatshervorming. Vier politieke partijen hadden dat ook in hun programma staan: efficiënter bestuur, minder tussenniveaus en administratieve vereenvoudigingen. We hebben een slagvaardige Vlaamse overheid nodig en ik hoop dat ze daar ook over nadenken. Dat kan een geweldig effect hebben op de burgers.’

Koen Geens Professor recht K.U.Leuven, ex-kabinetschef Kris Peeters

‘Uiteraard is de burger in de eerste plaats begaan met de verbetering van de sociaaleconomische situatie. De Vlaamse verkiezingsuitslag geeft niettemin te kennen dat de partijen die vinden dat Vlaanderen, meer dan het federale niveau, geschikt is om de crisis te bestrijden, met eigen bevoegdheden en middelen, op een meerderheid kunnen rekenen. Het is dus onontbeerlijk dat er een stapsgewijs en ingrijpend staatshervormingsproces op gang wordt gebracht.’

Bilal Benyaich Politicoloog, ex-woordvoerder Kif Kif

‘Het stemgedrag binnen de allochtone gemeenschap is duidelijk geëvolueerd. Er is sprake van een integratie op politiek vlak. Voor de eerste keer stemden allochtonen niet meer in eerste instantie massaal vanuit hun klassenbewustzijn, maar nu ook vanuit hun etnisch-religieuze identiteit, als Vlaamse moslims. Mohammed met de pots is niet voor euthanasie of het homohuwelijk en kiest voor ethisch conservatieve partijen vanwege hun autoritaire moraal. Veel moslims stemden voor CD&V en N-VA omdat ze hun conservatieve waarden delen.’

Erik Defoort Voorzitter Vlaamse Volksbeweging

‘Kris Peeters en Bart De Wever, die duidelijk een staatshervorming willen, komen uitstekend uit deze stembusslag. En partijen als Groen! die dit zorg nummer 365 vinden, scoren niet. Als die mensen nu nog niet zien dat we in twee andere landen leven… Hoelang kan men dat nog vanuit een verkeerd begrepen progressiviteit volhouden? De feiten spreken nu toch voor zich? Een staatshervorming is het instrument om de echte problemen op te lossen.’

Koen Schoors Professor economie UGent

‘Vlaanderen heeft niet meer separatistisch gestemd dan gewoonlijk. De uitslag is erg verhelderend: het Vlaams Belang kon altijd claimen dat een vierde van de Vlaamse kiezers separatistisch stemt. Nu blijkt dat er een goede 15 procent bange blanke mensen zijn, en een goede 13 procent democratische Vlaams-nationalisten. Dat sluit dicht aan bij stemonderzoek dat allang uitwijst dat iets meer dan 10 procent van de Vlamingen onafhankelijkheid wil. Daarom moeten we ons bij de onvermijdelijke en broodnodige staatshervorming niet al te veel te laten opjagen door zowat 13 procent separatisten, die een verrottingsstrategie verkiezen boven een gedeeltelijk resultaat. Onmiddellijk na de bekendmaking van de uitslagen ging het bij de N-VA alweer over de leeggezogen Vlaamse uier en de nood om iedereen die hun in de weg staat de wacht aan te zeggen. Tja.’

Urbain Claeys Ex-voorzitter Toerisme Vlaanderen

‘Ik hoop dat Kris Peeters een coalitie kan maken die werkbaar is, want de kaarten liggen niet gemakkelijk. Als SP.A en Open VLD in de oppositie willen, is de situatie zo goed als uitzichtloos. Maar het is niet omdat je de verkiezingen verliest dat je ook je kunde verliest. Wat me zondag echter het meest verraste, heeft strikt genomen niets met de verkiezingen te maken: het bericht dat Steve Stevaert stopt als gouverneur van Limburg.’

Miet Smet Minister van staat (CD&V)

‘Over twee aspecten van de verkiezingsuitslag ben ik bijzonder opgetogen: de overwinning van CD&V en het feit dat 40 procent van alle verkozen Vlaams Parle-mentsleden vrouwen zijn. Nu verwacht ik natuurlijk wel dat er in verhouding evenveel vrouwen in de regering zullen aantreden.’

Rik Pinxten Voorzitter Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging

‘Droevig: Vlaanderen stemt conservatief en weigert herverdeling in de wereld. Zo zinken we weg in zelfgenoegzaamheid. Dat in tegenstelling tot de VS, waar president Barack Obama probeert uit die diepe duale samenleving te raken. En dat doet me denken aan de jaren dertig, toen er ook een “verkokering” van Europa optrad, in tegenstelling tot in de VS. De Vlaming stemde voor een vals gevoel van zekerheid. We leefden jaren boven onze stand en worden nu verplicht te herverdelen. Dát is een zekerheid.’

Paul De Grauwe Professor economie KULeuven

‘De strategie van Open VLD om zich in het centrum van het politieke spectrum te plaatsen en zo incontournable te zijn, heeft jammerlijk gefaald. Het zorgde voor versnippering ter rechterzijde omdat de partij steeds meer haar liberale kiezerspubliek moest verloochenen. Open VLD zal zich opnieuw radicaal aan de rechterzijde moeten plaatsen indien ze niet verder gemarginaliseerd wil worden. Dit noodzaakt een oppositiekuur, vooral op het federale vlak. De verkiezingsuitslag zal zeker tot grote verlamming leiden, en zal dus een krachtdadig beleid om uit de economische crisis te raken bemoeilijken.’

Hendrik Vuye Professor staatsrecht Universiteit Hasselt

‘We leven in een opgesplitst land, dat is nu wel duidelijk. Vlaanderen stemt voor een staatshervorming, maar Wallonië helemaal niet, want Ecolo is daar de winnaar. Dat betekent dus terug naar af voor de staatshervorming. Waarom zouden de Franstalige politici met deze uitslag moeten toegeven aan een staatshervorming? Dat Kris Peeters ergens bereidheid tot praten heeft gehoord in Wallonië, begrijp ik niet. Maar goed, Peeters dacht ook dat de communautaire dialoog zou lukken.’

Mark Elchardus Cultuursocioloog VUB

‘Ik voel iets van opluchting bij het resultaat van de SP.A. Niet omdat het beter is dan de peilingen voorspelden; dat vind ik irrelevant. Maar deze SP.A is veel beter dan de partij die Johan Vande Lanotte een paar jaar geleden ontredderd heeft achtergelaten. Eigenlijk moet je vaststellen dat de tandem Gennez-Vandenbroucke het nog vrij goed gedaan heeft. In Wallonië hebben socialisten en Ecolo samen wel een meerderheid. In Vlaanderen komen ze samen nauwelijks aan één op de vijf, terwijl extreemrechts, nationalistisch rechts, populistisch rechts en economisch rechts samen goed zijn voor ruim de helft van het electoraat. Straks moeten linkse Vlamingen die nog eens een progressieve sfeer willen opsnuiven daarvoor naar Beieren afreizen!’

Caroline Copers Algemeen secretaris van het Vlaamse ABVV

‘Ik ben opgelucht dankzij de zware nederlaag van het Vlaams Belang en omdat het slechte resultaat van de SP.A toch minder slecht is dan verwacht. Over de teneur van de eerste reacties ben ik verbaasd. Vlaanderen zou voor het kartel CD&V/N-VA gestemd hebben. Dat wordt toch geen gemakkelijke oefening. CD&V is een centrumpartij, met een behoorlijk sociaal programma. Ze willen een staatshervorming bereiken via dialoog en niet via het eenzijdig opleggen van dictaten. De N-VA neemt een veel drastischer houding aan. Dat in de praktijk verzoenen zal niet gemakkelijk zijn.’

Jan Turf Beleidscoördinator Bond Beter Leefmilieu

‘Wat opvalt, is dat Dirk Van Mechelen er niet in geslaagd is de bonus te verzilveren die hij had opgebouwd. Zijn imago van een verstandig en bezadigd man heeft hij vakkundig de nek omgewrongen, onder meer door de vlucht vooruit te kiezen inzake de Lange Wapperbrug. Zijn economische benadering van dat dossier – snel investeren en gedaan met het geleuter – wordt kennelijk niet geapprecieerd. In Antwerpen hebben de partijen die voor de brug pleiten het slecht gedaan: Vlaams Belang, Open VLD en LDD.’

Roger Dillemans Oud-rector K.U.Leuven

‘Op federaal vlak zal het nog moeilijker worden om tot een coherent beleid te komen. De versnippering van het politieke landschap in Vlaanderen is minder verlammend dan gevreesd, maar de asymmetrie noord-zuid is nog groter geworden. Vlaanderen kan echter niet blijvend lijden onder het immobilisme in Wallonië. De dialoog van gemeenschap tot gemeenschap moet onverwijld beginnen, en wel met de echte politieke leiders uit Francofonië.

In elk geval moet Vlaanderen nu de bevoegdheid, de hefbomen én de eigen financiële middelen krijgen om domeinen zoals gezondheidszorg, werkgelegenheid, gezinsbeleid, wetenschappelijk onderzoek en gerechtelijke organisatie, als homogene gehelen zelf in handen te nemen, in solidariteit én verantwoordelijkheid.’

Luc Van den Bossche Oud-minister SP.A, voorzitter Brussels Airport Company

‘Ik ben noch erg verontrust, noch bijzonder blij. Waarschijnlijk kun je uit de uitslag wel concluderen dat een significante groep in Vlaanderen aandringt op meer regionalisering – en dat verheugt mij zeer. Overigens vind ik het te vroeg om veel te zeggen. Verkiezingen dienen om de kaarten te schudden, maar wat echt telt is hoe je met de uitslag een meerderheid vormt. Elke regering die een meerderheid vindt, is een democratische regering.’

(De reacties werden verzameld door Luc Baltussen, Bart Cornand, Jan Jagers, Ann Peuteman, Ewald Pironet, Thomas Verbeke en Misjoe Verleyen)

Geert van Istendael Publicist

‘Sla de krant open en de financieel-economische rampen golven over je heen. Blader verder en de ecologische rampen overspoelen je. En wat zie je? Rood en groen behalen slechte resultaten in Vlaanderen. Daar sta ik met open mond naar te kijken. Ik hoop maar dat we niet naar federale verkiezingen gaan. In godsnaam, laat ze regéren. Dat hebben ze sinds 10 juni 2007 al niet gedaan.’

Rudi Kennes ABVV-vakbondsman bij Opel Antwerpen

‘Voor ons is deze uitslag uiteraard niet positief: er is duidelijk sprake van een verrechtsing. Met 15 procent scoort de socialistische partij ver onder de norm en het potentieel, tenzij wij hier het Beieren aan de Noordzee aan het worden zijn, wat ik niet denk. Maar Caroline Gennez heb ik pas vorige vrijdag voor het eerst duidelijk iets over arbeiders horen zeggen. Too little, too late.

Magda Aelvoet Medestichtster Groen!

‘Er is een opvallend verschil tussen het verkiezingsresultaat van Groen! en Ecolo. Blijkbaar is het centrumrechtse reservoir in Vlaanderen heel groot. Vlaanderen lijkt ook – veel meer dan Wallonië – vast te zitten aan reflexen uit het verleden en minder geneigd in te gaan op de problemen die op ons afkomen. De Vlamingen zijn bang om te verliezen wat ze hebben en kozen dus voor het status-quo. Alleen: vasthouden aan wat je nu hebt, lost de problemen van morgen niet op.’

Norbert De Batselier Directeur Nationale Bank, ex-voorzitter Vlaams Parlement

‘De socialisten moeten zich nu even bezinnen. Koppensnellen is daarbij geen uitweg. De situatie van onze economie en de sociale toestand, laat geen spelletjes toe, maar vergt overduidelijke keuzes. Een crisis is daarbij een opportuniteit. Het komt er nu op aan duidelijke oplossingen voor te stellen en na te gaan of deze realiseerbaar zijn. Daarbij mag men niet over één nacht ijs gaan. De keuzes zijn van levensbelang.’

Bea Cantillon Professor Universiteit Antwerpen, armoedespecialiste

‘De uitslag stemt me blij omdat extreemrechts zwaar heeft verloren en omdat de scherpe kanten van het discours wat afgezwakt zijn. Hij stemt me ook bezorgd vanwege de sterke versnippering van het politieke landschap en omdat Vlaanderen zich laat kennen als rechts, op zichzelf gericht, zelfgenoegzaam en met weinig openheid van geest. Sociale thema’s zullen zeker moeilijker aan de bak komen. Ook communautaire besprekingen zullen nog moeilijker liggen dan voorheen.’Meer reacties en uitgebreide antwoorden vindt u op www.knack.be/extra

Geert BuelensProfessor Nederlandse literatuur Universiteit Utrecht

‘De Vlaamse beweging mag dan in het hoofd van Bart De Wever volwassener zijn geworden, als je de uitslag in Wallonië ziet, schiet je daar niets mee op. Op het vlak van de noodzakelijke staatshervorming – al was het maar om het land van het faillissement te redden – zijn we geen stap dichterbij gekomen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content