‘Tussen de 10 en de 66 miljard euro, zo blijkt.’
‘De cijfers die over zwartwerk in België circuleren, lopen uiteen van 4 procent tot 20 procent van het bruto binnenlands product (bbp, alle goederen en diensten die we samen produceren, goed voor pakweg 330 miljard euro, nvdr). Hoeveel écht in het zwart gebeurt, is moeilijk in te schatten, want de ondergrondse economie is per definitie onzichtbaar. Ze omvat bovendien zo’n amalgaam van activiteiten dat je het ook moeilijk kunt vatten. Het gaat over de klusjesman die in het zwart werkt. Over overuren die niet volledig aangegeven worden. Over schijnzelfstandigen. Over onderaannemers in de bouw die nergens mee in orde zijn. Maar ook over btw-carrouselfraude. Of over het opzetten van allerlei constructies om de belastingen te ontlopen, soms met medeweten of zelfs medewerking van banken of andere adviseurs. En je hebt ook uitkeringsfraude, zoals iemand die onterecht een vergoeding voor werkloosheid, ziekte of handicap krijgt. Het doel is altijd hetzelfde: de overheid oplichten.
Om een idee te krijgen van wat die fraude bij ons voorstelt, kun je de Nationale Rekeningen bekijken. Daarin wordt het werkelijke nationale inkomen geschat, dus inclusief zwartwerk. Wat blijkt uit die Rekeningen, die ondertussen ook voor 2003 beschikbaar zijn? Zij ramen het zwartwerk op 4,1 procent van de bruto toegevoegde waarde (alles wat verkocht wordt min alles wat gekocht werd, dus wat onze economie er extra aan toevoegt, nvdr). Dat komt overeen met 10 miljard euro. Ze splitsen ook alles op volgens de sectoren, en dan blijkt dat je de ondergrondse economie vooral terugvindt in de bouwsector, de detailhandel, onderhoud en reparatie van voertuigen, de horeca en ook bij artsen, tandartsen en dierenartsen, waar blijkbaar nogal wat geld onder tafel wordt betaald.
Om te kijken of die cijfers juist zijn, zou je ze kunnen vergelijken met wat je vindt bij de sociale-inspectiediensten en de fiscus. Dat is een titanenwerk, maar volgens mijn onderzoekingen schatten de Nationale Rekeningen het zwartwerk veel te laag in. Ze menen bij-voorbeeld dat 0,7 procent van de lonen in het zwart wordt betaald, maar dat is zeker 6 procent. En dat is een cijfer voor de loontrekkenden; bij de zelfstandigen en vrije beroepen zal dat ongetwijfeld nog hoger liggen.
Die 4,1 procent zwartwerk van de Nationale Rekeningen is dus ook zeker een onderschatting – al zal het ook geen 20 procent bedragen, zoals in andere rapporten gesteld wordt. Let op, daarbij moet je wel nog de ontdoken btw, sociale bijdragen en vennootschapsbelasting, de onterechte uitkeringen enzovoort tellen, om tot het totale fraudebedrag te komen. Hoeveel dat totale bedrag in ons land bedraagt, valt niet exact te becijferen, maar het ligt zeker hoger dan 6 procent van het bbp. Dus zeker meer dan 20 miljard euro. De hele ondergrondse economie in België werd in het verleden geschat op 12 à 20 procent van het bbp. Vandaag worden percentages geciteerd van 4 à 20 procent. Als je het gemiddelde van die twee, of de benedengrens van de ramingen in het verleden zou aannemen, levert dat een bedrag op van circa 40 miljard euro, waar de overheid gemiddeld een 50 procent of 20 miljard euro aan belastingen en sociale bijdragen kan op innen.
Wat ook uit alle onderzoeken blijkt: je kunt zeker niet beweren dat het zwartwerk afneemt. De vraag rijst dan ook: pakken we de fraude wel goed aan? Zijn er genoeg controleurs en gebeuren er voldoende controles?’
