Theo Francken (N-VA)
Loods de monarchie de 21e eeuw binnen
De monarchie blijft steken in het Ancien Regime met een koning die als politieke actor de voorbije jaren meer kwaad dan goed heeft gedaan.
Het aftreden van koning Albert en de opvolging door Filip is het ideale moment om de discussie over de monarchie in de 21e eeuw te openen. In het verleden betekende een troonswissel steeds dat de rol van het koningschap wijzigde. Wij kunnen deze stap vandaag al zetten door het Kamerreglement te wijzigen, en na de verkiezingen van ’14 door een aanpassing van de grondwet.
Laat er geen twijfel over bestaan: mijn partij is republikeins. Monarchie rijmt niet op democratie. De hoogste positie in een land, deze van staatshoofd, moet open staan voor iedereen. Het blijft mij verbazen dat progressieve partijen die zich beroepen op de waarden van de Franse Revolutie, geen enkel probleem hebben met het feit dat alleen afstammelingen van één familie het hoogste ambt mogen bekleden. Maar als democraat besef ik dat vandaag geen meerderheid van de bevolking gewonnen is voor een republiek.
Toch is er in Vlaanderen een consensus over het feit dat de koning geen politieke macht meer mag hebben. Tegengesteld aan wat sommige partijvoorzitters ook mogen beweren heeft de koning die wel degelijk. Ze is zelfs verankerd in de grondwet.
Koning Albert is een joviale en goedlachse man. Ook al pas ik voor de huidige ‘Zo ne goeie hebben wij nog niet gehad’-show, ik gun Albert zijn pensioen van harte. Maar dit mag geen reden zijn om de discussie over het instituut van de monarchie uit de weg te gaan. De N-VA wil drie sporen bewandelen om het koningshuis de 21e eeuw binnen te loodsen.
Financiering van het koningshuis
Allereerst moet paal en perk gesteld worden aan de onduidelijke financiering van het koningshuis. Bij het aantreden van Koning Filip I stemt de Kamer een nieuwe civiele lijst. Wij pleiten ervoor dat dit alle kosten dekt. Vandaag maakt het koningshuis gebruik van de budgetten van onder andere Defensie, Buitenlandse en Binnenlandse Zaken, departementen die al krap bij kas zitten en hun schaarse middelen beter kunnen inzetten. Leden van het koningshuis moeten ook netjes hun belastingen betalen. Want aan de pomp in Laken tankt men vandaag niet alleen loodvrij, maar ook accijnsvrij.
Fiscale transparantie voor de leden van het koningshuis kan simpelweg doorgevoerd worden via een wetsaanpassing.
Het geven van dotaties aan leden van het koningshuis die niet in aanmerking komen voor troonsopvolging is niet meer van deze tijd. In andere Europese landen gaan prinsen en prinsessen werken voor de kost. Alleen in dit land slaagt een prins er in jaarlijks een dotatie te ontvangen die het veelvoud is van het loon van de eerste minister.
Rol van de koning in de formatie
Een tweede hervorming is de rol van de vorst in de federale regeringsvorming. Het is de koning die een informateur en een formateur aanduidt, en hierdoor een beslissende rol heeft in de coalitie. Men beweert dat de koning “Au-dessus de la mêlée” staat, boven het politieke gewoel, maar de cijfers spreken dit tegen.
Tijdens de formatiegesprekken na de verkiezingen in 2010 was Bart De Wever, de voorzitter van de grootste partij, slechts 7% van de tijd aan zet. PS-voorzitter Elio Di Rupo kreeg van de koning meer dan 250 dagen om de klus te klaren, oftewel 53% van de tijd. Door een eenvoudige aanpassing van het Kamerreglement kan de Kamervoorzitter deze rol vervullen. In Nederland is dit sinds twee jaar ook het geval.
Grondwet aanpassen
Uiteraard moeten we ook de Grondwet aanpassen. Want vindt men het normaal dat de koning nog steeds de wetten, gestemd door de verkozenen van het volk, tekent en afkondigt? In Vlaanderen is het de regering die decreten tekent en afkondigt. Deze logica kan perfect doorgetrokken worden op federaal niveau. Een tweede abortuscrisis kunnen we ons niet meer veroorloven. Toen weigerde een niet-verkozen staatshoofd een democratisch gestemde wet aan te nemen. Het is interessant om eens over de grens te kijken. De Franse president Mitterand verklaarde in 1993 dat hij niet mag weigeren om wetten te ondertekenen wanneer die aangenomen zijn door een verkozen parlement. Grote nuance: Mitterand was zelf ook democratisch verkozen. In dit land duldde men dat een niet-verkozen staatshoofd zijn veto kon uitspreken.
Andere grondwettelijke taken van de koning stammen recht uit de 19de eeuw. Wat te denken van het feit dat de koning nog steeds opperbevelhebber is van het leger? Aangezien onze strijdkrachten onder NAVO-gezag staan is deze passage volstrekt zinloos. Het Middeleeuwse ideaalbeeld van de Koning-ridder strookt niet met de hedendaagse democratie.
Subjectieve koning
Verder voert de koning de internationale betrekkingen. In de praktijk doet de regering dit. Gelukkig maar. Diplomatie behoort namelijk niet tot de kerncompetenties van de Saksencoburgs. Het is geen toeval dat de nieuwe kabinetschef van Filip een diplomaat is. Maar belangrijker: we leven niet meer in een unitaire staat, wel in een federatie waarin de deelstaten belangrijke bevoegdheden inzake buitenlands beleid hebben. Anderzijds zijn door de Europese integratie taken toegewezen aan een supranationaal niveau. Een aanpassing van de grondwet aan de hedendaagse realiteit dringt zich op.
Alle monarchiën in Europa zijn geëvolueerd of in evolutie naar een ceremoniële rol. Alleen de Belgische monarchie blijft steken in het Ancien Regime met een koning die als politieke actor de voorbije jaren meer kwaad dan goed heeft gedaan. Door zijn politieke subjectiviteit heeft Albert II zijn land en haar instellingen veel minder diensten bewezen dan wat de loftrompet ons sinds gisterenmiddag moet doen geloven. Mijn partij is alvast bereid om het voortouw te nemen om de rol van de koning grondig te wijzigen.
Theo Francken
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier