Luc Baltussen

Liever een zondebok dan een oplossing

Luc Baltussen Luc Baltussen is redacteur bij Knack.

Mensen die op 55 jaar ophouden met werken, leven de rest van hun leven van een pensioen waaraan ze zelf nauwelijks een derde hebben bijgedragen.

Dat is de boodschap van een klein maar ontnuchterend tabelletje dat u deze week in Knack kunt aantreffen. Dat veel van die mensen over die beslissing niets in de pap te brokkelen hebben en vaak na jarenlange dienst door hun bedrijf bij het vuil worden gezet, daarover vertelt het tabelletje niets. Toch laat het zich makkelijk raden hoe vroeggepensioneerden meer en meer het risico lopen om met de nek aangekeken te worden: zij krijgen de schuld voor het gat in de pensioenen. Zij zijn de profiteurs, die maken dat anderen straks tot hun zeventigste aan de slag zullen moeten blijven.

Op dezelfde manier zagen we de voorbije weken ook de eigenaars van zonnepanelen al in het beklaagdenbankje terechtkomen. Dat de overheid zich vooraf misschien beter goed had beraden over de doeltreffendheid van de steunmaatregelen en vooral over de vraag wie die steun ging betalen, dat is allemaal veel te moeilijk voor jan met de pet. Maar dat ‘arme mensen’ nu opdraaien voor de panelen van hun ‘rijke’ buren: dat kan iedereen begrijpen.

Onze samenleving verliest het vermogen om een onderscheid te maken tussen morele (individuele) keuzes en politieke (collectieve) verantwoordelijkheden. In plaats van te bekijken hoe we samen de problemen kunnen oplossen, die ons individuele vermogen overstijgen, gaan we ons gezellig zitten afvragen wie de schuld draagt voor die problemen en hoe we die boosdoeners, bestreken met pek en veren, de woestijn kunnen insturen.

Een goed en zinvol debat, over de vraag hoever je moet gaan om werknemers en management te laten delen in de vruchten van het succes van hun onderneming, en over wie daarin een zeg moet hebben, werd vorige week totaal onderuitgehaald door er een morele kwestie van te maken. Of variabele verloning (vooral dan van commerciële medewerkers) een goed systeem is, is een goede vraag, zowel voor bedrijven zelf als voor de politiek. Dat iemand die zaak vanuit beide perspectieven kan bekijken, mét ervaring, lijkt mij daarbij een troef. Als iemand die als bankier kennelijk heel veel geld kon verdienen, toch besluit om dat te laten voor wat het is, en naar de politiek over te stappen, zou dat respect kunnen oproepen. Als iemand die heel goed beseft hoe aantrekkelijk het is om een flinke bonus op te strijken, toch wil argumenteren dat het gewoon geen goed systeem is, zou ik er a priori van uitgaan dat hij wel stevige argumenten moet hebben. En ik zou ze willen horen.

Nee, dus. De manier waarop Bruno Tuybens vorige week aangemaand werd om voortaan maar zijn mond te houden – Moraalridder! Je deed het zelf, smeerlap! – reduceert het hele debat tot een morele kwestie. Zoals de zonnepanelen. Zoals de brugpensioenen. Zoals het tijdskrediet. Deze tijd, die zichzelf wijsmaakt korte metten te willen maken met alle taboes, voert ons in werkelijkheid in snel tempo terug naar Victoriaanse tijden, waarin niet iemands argumenten de doorslag geven, en eigenlijk zelfs niet zijn morele positie, maar wel wat anderen beslissen over zijn reputatie. Het is jammer dat we samen ten onder gaan, maar het was tenminste niet onze schuld.

Intussen wrijft niemand zich méér in de handen dan de liefhebbers van buitensporige bonussen: de kans dat ze nog lang en vrolijk kunnen doorgaan, is er vorige week zeker niet kleiner op geworden.

Luc Baltussen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content