Langdurig zieken: ‘Anders werken in plaats van te stigmatiseren’, zegt SP.A

Alleen als we nieuwe krijtlijnen uittekenen voor een andere manier van werken – met nadruk op preventie – zetten we een stap vooruit, zegt SP.A-fractieleidster Meryame Kitir. ‘En als we onze sociale zekerheid daarop enten, zetten we meteen twee stappen vooruit. Mag ik u en uw regering aansporen om daar nu eens écht concreet werk van te maken, mevrouw Rutten?’

Ze is net 30 geworden. Sommige weken gaat het uitstekend en heeft ze het gevoel dat ze de wereld aankan. Dan weer heeft ze periodes dat het héél wat minder gaat en is zelfs opstaan een opdracht. S. uit H. heeft MS, haar hele leven al. Dolgraag wil ze voltijds aan de slag, maar haar lichaam beslist anders. Als ze solliciteert – zoals vorige week voor een job als telefoniste bij een groot bedrijf – is er telkens weer datzelfde dilemma. Als S. haar ziekte verzwijgt, liegt ze tegenover haar werkgever. Als S. de waarheid spreekt, riskeert ze geen job te vinden. Op momenten dat ze zich goed voelt, is ze vragende partij om haar 15 uren werkweek – zoals haar arbeidsgeneesheer voorschrijft – uit te breiden. Maar uren extra presteren wanneer de ziekte haar de ruimte geeft? Neen, dat risico wil en mag haar arbeidsgeneesheer niet nemen. En dus zit S. gevangen.

De zoektocht van S. naar haar beste zelf op onze arbeidsmarkt bewijst de noodzaak naar oplossingen op maat. Niet alleen voor mensen met een fysieke aandoening. Als we willen dat mensen de rit uitdoen tot hun pensioenleeftijd, dan moeten we ervoor zorgen dat ze daar ook toe in staat zijn. Dat we daar stilaan met een gigantisch probleem kampen, bewijzen de cijfers. Zo is meer dan één derde van alle langdurig zieken onder de 40 jaar arbeidsongeschikt door een psychische aandoening. Vooral burn-out en stressverschijnselen zijn al lang géén fictie meer, maar een toenemend maatschappelijk (en erkend) fenomeen. Uit de werkbaarheidsmonitor 2013 van de SERV blijkt dat bij de -30 jarigen 7,5% van de werknemers kampt met burn-outklachten, bij de 50+ers loopt dat aandeel zelfs op tot meer dan 10%. Ook meer en meer werkgevers beginnen intussen te beseffen dat de manier waarop ‘ons werk’ georganiseerd is nefaste gevolgen heeft. Niet het minst voor hun bedrijf zelf. Zo is de stijging van het aantal burn-outgevallen in hun organisatie de laatste vijf jaar voor bijna 8 op 10 werkgevers te wijten aan de stijgende werkdruk. De schreeuw om ‘werkbaar werk’ is dus niet uit de lucht gegrepen. Werknemers snakken ernaar. Niet alleen voor hun persoonlijk evenwicht, maar bovenal voor hun gezondheid. En als we flexibiliteit vragen van de werknemer, mogen we dat dan ook vragen van de werkgever?

Een werkbare werkomgeving creëren is één zaak, een efficiënt sociaal verzekeringssysteem dat daarop inspeelt een tweede. Mijn partij staat altijd klaar om dat te optimaliseren, maar wel op voorwaarde dat we dat debat ernstig voeren. Dat is in elk geval beter dan het aloude recept van rechts om er blind in te knippen dankzij dezelfde, steeds weer terugkerende, truc: klaag een mistoestand aan, stigmatiseer en hopla (!) veralgemeen. Die truc haalt Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten ook nu weer boven. Zo ziet ze haar kans schoon om van de begrotingscontrole gebruik te maken om het probleem van het hoge aantal arbeidsongeschikten aan te pakken. “Heel veel mensen die een ziekte-uitkering krijgen, hebben daar eigenlijk geen recht op”, zei ze bijna glimmend. Het moet gezegd: voor de camera haastte ze zich om het hardvochtige beeld bij te schaven. “Maar we willen niet raken aan mensen die écht langdurig ziek zijn, want die hebben wél recht op solidariteit.” Behalve het feit dat mevrouw Rutten die truc nooit toepast om – ik zeg maar wat – fiscale fraude aan te pakken, is er nog een andere veel belangrijkere vaststelling: telkens wanneer ze voor een menswaardig bestaan pleit, is ze tegelijk bereid de hefbomen daartoe wegnemen. In dit geval: als één zieke de regels omzeilt, dan straffen we ze gewoon allemaal.

Laat me van meet af aan duidelijk zijn: hoe beter een overheid misbruik controleert, hoe groter het draagvlak om met zijn allen te investeren in een sterke sociale zekerheid en hoe kleiner de kans dat de overgrote meerderheid van de eerlijke uitkeringsgerechtigden als fraudeur wordt weggezet. Zijn er mensen die misbruik maken van het systeem? Ja, die zijn er. Gezondheidseconoom Lieven Annemans wijst erop dat er altijd “freeriders” zullen zijn en dat je die inderdaad kunt aanpakken door meer gerichte controles uit te voeren. Maar nog volgens Annemans is dat niet het échte probleem. In plaats van te stigmatiseren moeten we mensen motiveren, stimuleren, en aantonen dat investeren in werknemers zich op termijn terugverdient, vindt hij. Ook werkgevers vinden dat. De vraag blijft dan wat mevrouw Rutten precies bedoelt? Of wil ze zeggen dat behandelende arbeidsgeneesheren hun werk eigenlijk niet goed doen? Dat ze patiënten langer thuis houden dan nodig? Is het dat? Geen idee of mevrouw Rutten beseft wat een arbeidsgeneesheer allemaal op zijn of haar bord krijgt tijdens een werkdag, maar als ze daar verbetering mogelijk ziet, dat ze dat dan ook zo zegt. Dat helpt ons meer vooruit dan alle langdurig zieken over één kam te scheren.

Alleen als we nieuwe krijtlijnen uittekenen voor een andere manier van werken – met nadruk op preventie – zetten we een stap vooruit. En als we onze sociale zekerheid daarop enten, zetten we meteen twee stappen vooruit. Mag ik u en uw regering aansporen om daar nu eens écht concreet werk van te maken, mevrouw Rutten? Dat levert véél en véél meer op dan uw pijlen altijd te richten op de meer kwetsbaren in onze samenleving. Zowel voor de betaalbaarheid van onze gezondheidszorg als voor uw gat in de begroting. En last but not least voor de 30-jarige S. uit H met MS.