Kwaliteitsvolle en flexibele kinderopvang komt hele maatschappij ten goede

Kwaliteitsvolle en flexibele opvang komt de hele maatschappij ten goede, schrijft kinderpsychiater Delphine Jacobs. ‘Met minder mogen we geen genoegen nemen.’

In België zijn jonge ouders door het beperkt ouderschapsverlof, in vergelijking met heel wat andere Europese landen, genoodzaakt om hun kind vrij snel buitenshuis te laten opvangen. Is het dan geen legitieme vraag om deze opvang op zijn minst voldoende kwalitatief en flexibel te organiseren?

Daarvan zal minder sprake zijn na het decreet voor kinderopvang van 1/4/2014, waardoor kinderopvangverblijven voorrang zullen geven aan kinderen die voltijds worden ingeschreven; zoals Leuvens schepen Bieke Verlinden schrijft in een opiniebijdrage op deredactie.be. Deeltijdse opvang zal op zijn minst ontmoedigd worden, want niet rendabel. Ouders wensen naast flexibiliteit ook kwaliteit: hun kind moet in de opvang de zorg krijgen die spoort met de huidige opvattingen over goede vroege kinderzorg. Geen enkele ouder wil zijn kind met een bang hart achterlaten.

Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van kinderopvang buitenshuis is controversieel, ideologisch geladen en van wisselende betrouwbaarheid. Toch wil je er als ouder op kunnen rekenen dat het beleid inzake kinderopvang rekening houdt met valabele onderzoeksresultaten als het om reglementering en subsidiëring gaat. Maar met het decreet werd nog een andere nefaste maatregel in stilte doorgevoerd. De verhouding kind-verzorger wordt van 6,5/1 naar 8/1 gebracht. Het decreet omvat dus: meer kinderen voor minder personeel, plus je kind liefst voltijds in de opvang.

Goed opgezet Amerikaans onderzoek toont nochtans aan dat het noodzakelijk is om de duur van de opvang te beperken. Er bestaat een verband tussen het aantal uren dat het kind wekelijks in de opvang doorbrengt en later probleemgedrag van het kind. Frequente en langdurige opvang buitenshuis heeft evenveel invloed op het gedrag van het kind als een lage sociaaleconomische status en een veel groter effect dan zwakke pedagogische vaardigheden van ouders.

Langdurige kinderopvang van lage kwaliteit is vooral schadelijk in combinatie met ongunstige omstandigheden in de thuissituatie. Dit soort kinderopvang wordt in verband gebracht met problemen bij het kind en in de relatie tussen moeder en kind. Een negatieve moeder-kindinteractie betekent minder sensitiviteit bij de moeder en minder positieve betrokkenheid van het kind op de moeder. Het kind ontwikkelt een onveilige hechting en minder sociale vaardigheden.

In België wordt bijna de helft van de kinderen tussen 0 en 3 jaar buitenshuis opgevangen. De organisatie van kinderopvang buiten de familie paste aanvankelijk binnen een sociaaleconomisch beleid: baby’s en peuters dienden ‘bijgehouden’ te worden zodat ouders konden gaan werken. De afgelopen jaren was er terecht ook veel aandacht voor de kwaliteit ervan. Kinderopvang van hoge kwaliteit wordt erkend als een van de meest effectieve manieren om democratische participatie te verzekeren voor alle kinderen en gezinnen, en in het bijzonder de kansarme: zij zijn het meest gebaat bij kinderopvang, op voorwaarde dat deze van hoge kwaliteit is. Uit Brits onderzoek blijkt dat de positieve effecten van goede voorschoolse opvang nog altijd zichtbaar zijn als de kinderen zestien worden, zelfs als ze naar een ‘slechte’ lagere school gegaan zijn.

Het aantal verzorgers per kind is hierbij essentieel. Veel meer dan materiële voorzieningen vormt de interactie van de kinderverzorger met het kind de kern van kwaliteitsvolle kinderopvang. Het gaat dan over: sensitieve responsiviteit, respect voor autonomie, structuur en grenzen bieden, praten en uitleggen, en stimuleren van positieve contacten tussen peuters onderling. Dit soort interactie komt maar tot haar recht in kleine groepen en bij zo weinig mogelijk personeelsverloop. Grootschalig onderzoek in Florida toonde al in 1995 aan dat, bij een wijziging van de verhouding kind-verzorger van 8/1 naar 6/1, de zorgverleners sensitiever en responsiever werden en de kinderen minder agressief, minder angstig en minder overbeweeglijk. Het betreft hier geen tijdelijke effecten, maar blijvende invloeden op de zich exponentieel ontwikkelende hersenen van een baby, die nog niet in staat is omgevingsprikkels te filteren en de eigen fysieke en emotionele toestand te reguleren.

Kwaliteitsvolle en flexibele opvang komt de hele maatschappij ten goede. Met minder mogen we geen genoegen nemen.