Kroniek van de week over het geheugenverlies van Lachaert en Jambon

Het ging deze week vooral over de leugentjes van Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert en van Vlaams-minister-president Jan Jambon. En over de mogelijkheid van een paars-groene regering of toch nieuwe verkiezingen. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Leugentje

Voltaire heeft het ooit geschreven: ‘La politique est l’art de mentir à propos’, politiek is de kunst van het liegen. De afgelopen week waren er weer enkele staaltjes van te zien. Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert heeft als koninklijk opdrachthouder eindelijk zijn keuze voor een coalitie bekendgemaakt: paars-groen met de christendemocraten, de zogenaamde Vivaldi-coalitie. Dat is geen verrassing voor wie Knack.be volgt, want we schreven het hier tien dagen geleden al: ‘Lachaert gaat voor paars-groen, de CD&V mag mee als ze braaf is’.

Dat is een serieuze bocht van Lachaert, want hij werd tot voorzitter verkozen nadat hij zich had verzet tegen zo’n Vivaldi-coalitie, waarvan toenmalig voorzitter Gwendolyn Rutten premier hoopte te worden. Er kon geen sprake van zijn om samen met Ecolo in een regering te stappen, zei Lachaert, de groenen moesten eerst hun programma ‘ritueel verbranden’. Er is tot nu toe geen bericht dat dit ook effectief is gebeurd.

Toch kiest Lachaert nu dus openlijk voor de Vivaldi-coalitie, waarbij hij geheugenverlies veinst over zijn eerdere verkiezingsbeloften. In zijn verwoede pogingen om paars-groen tot stand te brengen, stelt hij bovendien alles in het werk om Alexander De Croo premier te laten worden. De Croo was een van de eerste klinkende namen van Open VLD die tijdens een interview in Knack zijn steun uitsprak voor Lachaert in diens strijd tegen Bart Tommelein om het voorzitterschap van de Vlaamse liberalen. Het lijkt nu tijd om De Croo voor die steun te bedanken.

Er is nog iets anders bevreemdend aan de poging om deze coalitie te vormen. Vorig jaar in mei stuurde zelfs Lachaerts tegenstrever Bart Tommelein, die wél Vivaldi genegen was, deze tweet de wereld in: ‘Open VLD stapt niet in federale regering zonder meerderheid in Vlaanderen’. Paars-groen met CD&V heeft geen Vlaamse meerderheid, want slechts 41 zetels op de 89 zetels die tot de Nederlandstalige taalgroep behoren. Zonder de CD&V heeft paars-groen-CDH zelfs maar 29 Nederlandstalige zetels. Van een Vlaamse meerderheid is dus lang geen sprake. Ach, een leugentje minder of meer…. Maar lang niet iedereen bij de Open VLD is gelukkig met Lachaerts bochtenwerk. Het is afwachten hoe de kiezer er bij de volgende stembusgang over zal oordelen.

2. Paars-groen

Of Lachaert erin zal slagen om een paars-groene regering met de christendemocraten op de been te krijgen is bijzonder twijfelachtig. Groen heeft zijn programma nog niet ‘ritueel verband’ en er zijn ook nog problemen met de socialisten ‘die te veel eisen’. Lachaert dreigt in zijn opdracht te mislukken. Niet alleen zal hij daarna bekend blijven als iemand die ook wel eens aan geheugenverlies lijdt, maar ook als iemand die de regering van socialisten, christendemocraten en N-VA onmogelijk maakte én er ook niet in slaagde om een andere coalitie tot stand te brengen. Het zal zijn positie in de buitenwereld, maar ook binnen Open VLD geen goed doen.

Vraag blijft wat de christendemocraten zullen doen. Zonder de christendemocraten halen Open VLD, MR, PS, SP.A, Groen en Ecolo samen 75 of 76 van de 150 Kamerzetels (afhankelijk van hoe de ‘onafhankelijke’ Emir Kir stemt). Met zo’n krappe meerderheid valt moeilijk serieus te regeren. Natuurlijk kan ook Défi (2 zetels) nog bij de regering worden betrokken, maar dat er een regering zou worden gevormd met de erfgenaam van het FDF wordt voor Open VLD helemaal onmogelijk om in Vlaanderen te verkopen, zelfs niet als je de premier mag leveren.

Er is altijd gedacht dat CDH met zijn 5 zetels wel zou meedoen, maar die zijn nu wat misnoegd omdat ze door Lachaert niet ernstig worden betrokken bij de regeringsformatie en lijken af te haken. En wat doet de CD&V van Joachim Coens met zijn 12 zetels? Ooit zei Steffen Van Roosbroeck, voormalig partijwoordvoerder: ‘Een Vlaamse meerderheid in de federale regering is altijd onze lijn geweest’, en dat het ‘niet wenselijk’ zou zijn een regering zonder meerderheid aan Vlaamse kant te vormen. Als de CD&V zich daaraan houdt, gaat ze niet in zee met paars-groen.

In zakenkrant De Tijd ziet politiek commentator Rik Van Cauwelaert CD&V niet in de paars-groene coalitie stappen, ’tenzij ze bij de Vlaamse christendemocraten aan hersenmoeheid lijden’ . Maar wie weet of CD&V daar niet aan ten prooi valt en ook een fameuze bocht neemt? Zou men ook bij de CD&V aan geheugenverlies lijden? Van Cauwelaert wees op deze site al op de gevolgen: ‘Vlaams Belang én N-VA in de oppositie? Dat houden CD&V en Open VLD niet vol’.

3. Verkiezingen

Het is dus zeer de vraag of er tegen 17 september een nieuwe regering in de steigers zal staan. Dan trekt premier Sophie Wilmès (MR) naar de Kamer om het vertrouwen te vragen, dat ze eigenlijk al een hele tijd kwijt is. Tot nu toe leek het erop dat er tegen die tijd geen meerderheid zou gevonden worden voor een nieuwe regering, maar ook niet om over te gaan tot nieuwe verkiezingen. In dat laatste komt misschien verandering.

PS-voorzitter Magnette liet een weekje geleden via Facebook al weten: ‘Ofwel is er een oplossing, ofwel zijn er verkiezingen eind oktober, begin november’ (als het parlement ontbonden wordt, volgen er in ons land binnen de 40 dagen verkiezingen). SP.A-voorzitter Conner Rousseau heeft nu dezelfde boodschap de wereld in gestuurd: ‘Als er halfweg september geen regering is, dan moeten er nieuwe verkiezingen komen’, zei hij in De Krant van West-Vlaanderen. Het is natuurlijk best mogelijk dat de socialisten zo de druk op Lachaert willen opvoeren, die vervroegde verkiezingen met een bang hartje tegemoet mag zien.

Als de PS, met 20 zetels, en de SP.A met 9 zetels het echt menen, zijn er 29 stemmen voor nieuwe verkiezingen. Tel daarbij de stemmen van het Vlaams Belang (18) en PVDA/PTB (12) en dan komen we aan 59 stemmen. Dan zijn er nog 16 stemmen tekort voor nieuwe verkiezingen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez heeft al verklaard dat hij ‘geen schrik heeft van nieuwe verkiezingen’, maar met zijn 14 zetels is er nog geen meerderheid. De N-VA zou die met 25 zetels wel kunnen leveren, maar gaat de partij dat aandurven? Net nu Vlaams minister-president Jan Jambon en meteen de N-VA zelf heel wat schade opliep in het dossier van de Slovaak Jozef Chovanec, die overleed na zwaar politiegeweld in een Belgische cel?

4. Leugentje (bis)

Net op de dag dat in Knack een analyse verscheen over de ontstellende zwakheid van de Vlaamse regering en zijn minister-president – iets wat de N-VA-top trouwens zelf zeer goed beseft -, werd duidelijk dat ex-minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon in het dossier van Chovanec een leugentje had verkocht. Eerst had hij verklaard dat hij er ‘nooit, geen enkel woord over had gehoord’, maar toen bleek dat dit niet klopte, heette het plots dat het ‘dossier destijds door mijn kabinet is behandeld, maar ik herinner mij niks’, aldus Jambon zelf. Wat schreef Voltaire weer? Politiek is de kunst van het liegen.

Opmerkelijk is dat de liberalen en christendemocraten hebben besloten om daar (tenminste voorlopig) geen verdere vragen over te stellen aan Jambon, die zich dinsdag in het parlement gaat verantwoorden. Maar nog belangrijker was wat commentator Karl Drabbe schreef op doorbraak.be, een Vlaamsgezinde opiniewebsite die heel wat aanhang kent bij Vlaamsgezinden en in N-VA-kringen: ‘De zaak-Jambon kan onrechtstreeks leiden tot een grote reshuffle van de Vlaamse regering. Bart De Wever moet deze opportuniteit aangrijpen.’ Het zal de N-VA niet plezieren dat dit net op Doorbraak.be te lezen viel.

Drabbe schreef er onomwonden: ‘De zaak-Jambon brengt de zwakte van de Vlaamse regering nog maar eens naar boven. Toegegeven, de coronacrisis hakte er diep op in. Maar ‘Sterke Jan’ en zijn ploeg speelden tot nog toe onder niveau. Verrassend voor een Vlaams-nationalistische partij als de N-VA, dat ze het Vlaamse niveau niet tot het numero uno uitriepen, het prioritaire niveau, en daar haar zwaargewichten inzette voor een daadkrachtig en standvastig beleid. Vlaanderen is toch het belangrijkste binnenland voor Vlaams-nationalisten? De ploeg rondom Jambon toont het alvast niet aan.’

En nog: ‘Nu Jambon door de mand dreigt te vallen, kan de vraag opnieuw gesteld. Verdient de Vlaamse regering geen nieuwe doorstart? Neemt Bart De Wever het ‘probleem’ van de Vlaamse regering (zoals hij dat zelf toegeeft) in handen, of niet? (…) Een wankelende Jambon kunnen Vlaanderen noch de N-VA verteren. Een reshuffle dringt zich op.’

Open VLD en CD&V zijn bang voor nieuwe verkiezingen, ze vrezen nog meer kiezers te verliezen en onder de psychologische drempel van 10 procent te zakken. Maar ook de N-VA moet die vervroegde verkiezingen bang tegemoet zien. De partij viel in mei 2019 al van 20 naar 16 procent van de stemmen en de prestaties zijn er tot op heden niet naar om veel meer te mogen verwachten. De zaak-Jambon zal de N-VA geen extra stemmen opleveren, integendeel.