‘Krijgt N-VA art. 195 niet in het regeerakkoord, dan moet het zich zorgen maken voor 2019’

N-VA moet artikel 195 laten opnemen in het ‘Zweedse’ regeerakkoord, schrijft politicoloog Bart Maddens. ‘Een ruime verklaring tot grondwetsherziening betekent niet dat er een staatshervorming moet komen na 2019. Het betekent enkel dat die niet op voorhand onmogelijk wordt gemaakt. De achterban zal immers niet aanvaarden dat het confederalisme voor minstens 10 jaar opgeborgen wordt’

Wat heeft de N-VA bezield om het communautaire dossier zo radicaal van tafel te vegen ? Dat de partij niet meteen aanstuurt op een grote staatshervorming, tot daar aan toe. Maar het lijkt wel of het communautaire thema voor vijf jaar taboe wordt verklaard. Dit is de eerste Vlaamse regering in de geschiedenis die wordt gedomineerd door een Vlaams-nationale partij. En het is meteen ook de eerste Vlaamse regering die zich neerlegt bij het institutionele status quo. Het blijft een bizarre paradox.

Toch is het protest van de Vlaamsgezinde achterban al bij al beperkt. Men lijkt er zich bij neer te leggen dat de N-VA geen communautaire eisen kon stellen, omdat de partij niet onmisbaar was. De schrik om op alle niveaus opzij te worden geschoven zat er diep in bij de N-VA-militanten. Toen dat niet gebeurde, was de opluchting zo groot dat men er de communautaire knieval maar bijnam. Het alternatief was vijf jaar oppositie. Maar daarna zou het N-VA-momentum misschien voorbij zijn.

Waar de tegenstanders van de N-VA voor waarschuwen is waar de Vlaams-nationalisten op hopen: dat er achter de gematigde houding van de N-VA een goed uitgekiende strategie schuilgaat die het confederalisme in 2019 onafwendbaar zal maken. Als de Vlamingen de macht grijpen in België, dan zullen de Franstaligen zelf vragende partij worden voor confederalisme, hoopt men. Als de PS-deelregeringen stokken in de wielen steken met belangenconflicten, dan is meteen het bewijs geleverd dat het federale België niet werkt. Dan kan de N-VA opnieuw met een confederaal verhaal naar de kiezer trekken.

Het lijkt in elk geval een uitgemaakte zaak onder Vlaams-nationalisten dat de N-VA het zich geen twee keer kan veroorloven om de communautaire core-business in het diepvriesvak te stoppen. Als Bart De Wever in 2019 weer voorrang geeft aan het economische beleid, dan houdt de N-VA de facto op een Vlaams-nationale partij te zijn.

Maar wat zal de N-VA doen als er in 2019 opnieuw een zeer beperkte verklaring tot herziening van de Grondwet wordt goedgekeurd ? Je kunt je zo al voorstellen wat er zal gebeuren in de aanloop naar de volgende verkiezingen. Zoals steeds zullen de politieke spanningen tussen de coalitiepartners oplopen. Een serene besluitvorming over een toekomstige grondwetsherziening wordt dan erg moeilijk. Men zal opnieuw de weg van de minste weerstand volgen en een minimale verklaring goedkeuren. In elk geval zal de MR op dat moment moeilijk nog kunnen instemmen met een ruime verklaring, die de deur zou openzetten naar een confederale hervorming.

Moet de N-VA zich daar nu al zorgen over maken? Eigenlijk wel. Want er is maar één manier om dat scenario te vermijden: vandaag in het regeerakkoord afspreken welke grondwetsartikelen in 2019 voor herziening vatbaar zullen worden verklaard. Dit hoeft geen aanleiding te geven tot een gedetailleerde communautaire onderhandeling. Het kan volstaan dat de onderhandelaars zich ertoe engageren om artikel 195 op te nemen in de verklaring. Want dit maakt een volledige herziening van de Grondwet mogelijk.

Een waterdichte garantie is dit natuurlijk niet. Maar als er nu een duidelijke afspraak wordt gemaakt daarover, dan is er toch een reële kans dat de MR die ook honoreert, en er in 2019 een ruime herzieningsverklaring komt. Als die afspraak daarentegen niet wordt gemaakt, dan is de kans op een ruime verklaring in 2019 zeer klein. Het komt er voor de N-VA dus op aan om het ijzer te smeden terwijl het heet is. De partij moet die eis deze week op tafel te leggen vóórdat het regeerakkoord definitief beklonken is.

Dat is trouwens een redelijke eis. Een ruime verklaring tot grondwetsherziening betekent niet dat er een staatshervorming moet komen na 2019. Het betekent enkel dat die niet op voorhand onmogelijk wordt gemaakt. De Vlaams-nationale partij heeft al een immense toegeving gedaan door akkoord te gaan met een communautaire stand-still van vijf jaar. Als er in 2019 geen ruime herzieningsverklaring komt, dan wordt dat moratorium feitelijk met nog eens vijf jaar verlengd. Dat betekent dat de N-VA haar confederale plannen niet voor vijf, maar wel voor minstens tien jaar moet opbergen. En dat zal de Vlaams-nationale achterban nooit aanvaarden.

Bart Maddens