Knack Extra: Erfenissen en successie

Deze Knack Extra is vanaf 2 maart verkrijgbaar samen met Knack Magazine.

Erven Door Rik Van Cauwelaert
Erfenissen en vooral de afhandeling ervan zijn altijd delicate momenten, getuigt notaris Bart Van Opstal in Knack Extra. De notaris heeft het eufemistisch over ‘spanningen’. Doch de gevallen zijn bekend van erfeniskwesties die decennialang aanslepen, waarbij familieleden elkaar voor de rechter keer op keer de duvel aandoen. Waarna de geschillen niet alleen een pijnlijke breuk in de familie of het gezin tot gevolg hebben, maar veelal ook uitdraaien op de vaststelling dat het te erven patrimonium flink werd aangetast door de te betalen honoraria van de advocaten of door de toenemende verkrotting van de panden, als het om vastgoed gaat.
De jongste jaren heeft de overheid een en ander vereenvoudigd. Maar andere hervormingen dringen zich op.

Lange tijd werd voor waar aangenomen dat een familievermogen na drie erfbeurten en de daarop betaalde successierechten volledig van de staat was. Als die bewering al een grond van waarheid bevatte, dan leek dat niet te gelden voor de grote familiekapitalen. Die grote families beschikten – en beschikken vandaag meer dan ooit – over adequate juridische bijstand om het patrimonium omzeggens ongeschonden door te sluizen naar het nageslacht.

En dat merken we tot op vandaag. Grote zakenfamilies sturen van achter de schermen tal van Belgische bedrijven en banken en houden gigantische vastgoedeigendommen in stand.
Voor de pater familias van zo’n familie is er overigens geen grotere schande dan aan zijn kinderen een familiefortuin na te laten dat kleiner is dan wat hij zelf heeft geërfd. Dergelijke drama’s, de verlopen edelman die zijn erfdeel had opgesoupeerd, waren in een ver verleden stof voor tranerige romans.

Cijfers bevestigen dat het grote erfenisgeld de zaak is van een bijzonder kleine kring. In Knack Extra staaft professor Koen Raes dat met interessante gegevens: ‘Veertig procent van de Belgische bevolking laat geen erfenis na en de 15 procent grootste nalatenschappen vertegenwoordigen ruim 65 procent van de overgedragen vermogens.’

De prof ziet daarin ook het bewijs dat erfenissen de sociale ongelijkheid in stand houden en zelfs vergroten.

Zo ver wil zijn collega van de K.U.Leuven, Alain-Laurent Verbeke, niet gaan. Al stelt ook hij dat erfenissen eigenlijk een discriminatie zijn. Maar het geld dan maar naar de staat sturen, zoals Koen Raes wil doen, vindt Verbeke dan weer een brug te ver. Hij vindt het geen taak van de overheid om nog meer middelen te herverdelen dan dat ze dat vandaag al doet. Volgens professor ­Verbeke is de huidige belastingdruk al hoog genoeg.

Toch zegt ook Verbeke dat het huidige erfenisrecht volkomen gedateerd is en aan hervorming toe. Ook al omdat er intussen nieuwe, complexere gezinssituaties zijn ontstaan waar de wetgever niet meteen rekening mee hield. Nalatenschappen moeten nu vaak worden verdeeld over erfgenamen uit meerdere relaties. En wat met de langst levende partners – want het kunnen er vandaag meerdere zijn.

Bovendien worden mensen ouder, waardoor ook de gemiddelde leeftijd van de erfgenamen stijgt. Een van de consequenties van dit alles is dat erfenissen steeds kleiner worden. Een ander gevolg is dat mensen steeds vaker een testament nalaten waarin ze ervoor zorgen dat een deel van de nalatenschap naar de kleinkinderen gaat.

Een andere boeiende erfeniskwestie is de digitale nalatenschap. Wat met de Facebook- en Flickr­accounts en de inhoud van de mailbox van de overledene? De huidige wetgeving is daar duidelijk nog niet op voorzien. Deze Extra dan weer wel.