‘Klimaatambities? Wat wetenschap en technologie ons aanreiken, moet nu in beleid worden omgezet’

‘Tijdens zijn hoorzitting gisteren in het Europees parlement was Frans Timmermans, bevoegd voor de Europese Green Deal, duidelijk: de aanpak van de klimaatcrisis wordt de absolute Europese topprioriteit. Wat een verschil met het Vlaamse regeerakkoord dat alle klimaatambities laat varen en daarmee de klimaatfactuur doorschuift naar de volgende generaties. Gelukkig zal Europa Vlaanderen straks bij de les houden’, zegt Europees parlementslid Kathleen Van Brempt.

Europees commissievoorzitter elect Ursula Von der Leyen noemde eerder het gezond houden van de planeet ‘onze meest dwingende uitdaging’ en de ‘grootste verantwoordelijkheid, maar ook de grootste opportuniteit van deze tijd’. Daarop volgde meteen de Europese ambitie: ‘Ik wil dat Europa het eerste klimaat-neutrale continent van de wereld wordt in 2050.’ Europa zet de klimaatuitdaging zelfbewust en ambitieus helemaal bovenaan de politieke agenda. Ze stelt daarvoor met mijn partijgenoot Frans Timmermans zelfs een top-commissaris aan die de Europese tanker in de richting van duurzaamheid en klimaat-neutraliteit moet sturen.

Ook Vlaams minister-president Jan Jambon had het tijdens zijn regeerverklaring over het klimaatprobleem, maar leek daarbij vooral kritiek te uiten op de klimaatjongeren. Die horen achter de schoolbanken te zitten. Later zullen ze dan zelf de wetenschappelijke en technologische oplossingen moeten bedenken om de klimaatcrisis aan te pakken. Het probleem doorschuiven naar volgende generaties is al een tijdlang het adagio van de Zweedse coalitie. De boodschap is ook: niet wij, de beleidsvoerders gaan het probleem aanpakken, de wetenschap en de technologie moeten dat doen. Later.

Klimaatambities? Wat wetenschap en technologie ons aanreiken, moet nu in beleid worden omgezet.

De wetenschap heeft echter al lang het leeuwendeel van de oplossingen aangereikt. Niemand betwist dat er nog inspanningen moeten geleverd worden voor de uitstoot in een aantal takken van de zware industrie, de scheep- en de luchtvaart, maar de technologie om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen, zijn grotendeels beschikbaar. Wat wetenschap en technologie ons vandaag aanreiken, moet nu in beleid worden omgezet. Niet de wetenschap, maar heldere, ambitieuze en daadkrachtige politieke keuzes zullen het klimaatprobleem aanpakken.

Daar zit het grote verschil tussen wat de Vlaamse regering en de Europese Commissie willen doen. Europa heeft begrepen dat de uitdaging zo urgent is dat het de komende jaren alle hens aan dek is. En zoals Frans Timmermans het verwoordde, het gaat niet louter over wat sleutelen aan het milieubeleid, de uitdaging bestaat erin om de hele samenleving te veranderen. En daarom moet in Europa iedereen mee het bad in, elk beleidsdomein moet betrokken worden, elke commissaris wordt mee verantwoordelijk, onder leiding en toezicht van Timmermans. Dat komt omdat klimaatbeleid – in tegenstelling tot wat velen denken – helemaal geen ‘groene religie’ is, maar een uitdaging die ecologie, economie én sociaal beleid met elkaar moet verzoenen. De transitie zal immers op een rechtvaardige manier moeten gebeuren, kosten én de baten zullen eerlijk verdeeld moeten worden zodat de gewone burger niet moet opdraaien voor de problemen die eigenlijk door grootverdieners werden gecreëerd. Dat betekent in eerste instantie dat klimaatactie sociaal moet zijn.

In Le Monde wees de ondervoorzitter van het internationaal klimaatpanel Jean-Pascal van Ypersele er op dat de handleiding om de klimaatcrisis rechtvaardig aan te pakken al bestaat, namelijk de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN. De volgende Europese Commissie wil daarom dat elke commissaris die doelstellingen als uitgangspunt neemt. Wat een verschil met Vlaanderen. In de 300 bladzijden regeerakkoord komt het begrip ‘duurzame ontwikkelingsdoelstellingen’ twee keer voor, één keer om te melden welk departement de naleving ervan zal rapporteren aan de EU en één keer om er op te wijzen dat Vlaanderen die doelstelling in ontwikkelingslanden wil realiseren. Elders dus, ver weg.

Europa zet in op een rechtvaardige transitie en daarom ook op sociale maatregelen en investeringen. Wat twee jaar geleden nog onbespreekbaar was, namelijk de omzetting van de Europese Pijler van Sociale rechten naar bindende wetgeving, is nu Europees beleid geworden. Europa richt ook een Rechtvaardig Transitiefonds op zodat werknemers én ook regio’s die getroffen worden door de uitstap uit fossiele brandstoffen geholpen kunnen worden. In Vlaanderen ligt de focus van het sociaal beleid niet op het steunen van de zwaksten, maar op het straffen van vermeende profiteurs. Omdat de allerzwaksten het eerst zullen getroffen worden door de klimaatcrisis is een doortastend armoedebeleid noodzakelijk. In het Vlaamse regeerakkoord is dat nagenoeg afwezig.

Europa belooft in de eerste 100 dagen van de nieuwe Commissie een Europese Green Deal op tafel te leggen. Dan zal ook het voorstel voor een Europese Klimaatwet klaar zijn. Die moet de realisatie van het Klimaatakkoord van Parijs in bindende wetgeving omzetten. Lidstaten zullen de doelstellingen dus moeten halen. Sneu voor de Vlaamse regering want die heeft duidelijk gemaakt daar geen zin in te hebben. Vlaanderen mikt slechts op een vermindering van de uitstoot met 80 procent, ruim onvoldoende. Gelukkig zal Europa ervoor zorgen dat die ambities omhoog moeten.

Het doemdenken van deze en de vorige Vlaamse regering over de mogelijkheid om de klimaatcrisis echt aan te pakken, doordesemt het Vlaamse regeerakkoord, terwijl de Europese beleidsintenties vertrekken van de kansen die een rechtvaardig klimaatbeleid kunnen bieden.

Het doemdenken van deze en de vorige Vlaamse regering over de mogelijkheid om de klimaatcrisis echt aan te pakken, doordesemt het Vlaamse regeerakkoord, terwijl de Europese beleidsintenties vertrekken van de kansen die een rechtvaardig klimaatbeleid kunnen bieden. Méér jobs, een betere sociale bescherming, een gezondere leefomgeving en een duurzamere economie. Europa ziet de inspanningen ook niet als een kost, maar als een investering in een betere toekomst. Om die reden wordt de Europese Investeringsbank in slagorde gebracht, omgedoopt tot een klimaatbank die 1.000 miljard zal vrijmaken voor investeringen in klimaatbeleid. Europa zal ook nagaan of publieke investeringen wel degelijk ten goede komen aan klimaatactie.

Investeringen in projecten die gebruik maken van fossiele brandstoffen vliegen er bijvoorbeeld uit. Europese middelen worden ook elders in stelling gebracht. Zo zal 40 procent van het landbouwbudget naar klimaatactie moeten gaan. In totaal wordt zelfs tweederde van de Europese begroting gefocust op maatregelen die het klimaatbeleid ten goede komen.

Vlaanderen zal ook investeren, ondermeer in extra windenergie, maar lijkt doelbewust de mislukking van dat investeringsbeleid in te bouwen door het vergunningsbeleid voor windmolens door te schuiven naar de gemeentebesturen. Ze organiseert zo de grote NIMBY-strijd tussen gemeentebesturen. Als het straks mislukt, zal het de schuld van de lokale overheden zijn. Evidente andere investeringen, zoals in openbaar vervoer, met name in De Lijn, blijven uit, terwijl die absoluut noodzakelijk zijn.

Op Europees niveau lijken beleidsvoerders begrepen te hebben dat de kop niet langer in het zand kan gestoken worden. De klimaatcrisis treft nu al duizenden mensen, Europese boeren die hun land zien verdorren, uitgestrekte wouden die in rook opgaan, mensen die op de vlucht slaan voor droogte of de stijging van de zeespiegel… Er moeten nu politieke keuzes worden gemaakt, gebaseerd op de wetenschappelijke kennis en de technologie die al beschikbaar is. Waar Vlaanderen faalt zal Europa wel verantwoordelijkheid nemen.