In Aachen de hemel in met “Seven Tears” van Susan Philipsz

Susan Philipsz haalt het museum leeg en vult alle ruimtes met haar stem. ****

Het Ludwig Forum in Aachen dat in het Ruhrgebied in de schaduw blijft opereren van de grote broers zoals het Ludwig Museum in Keulen en de grote musea in Bonn en Düsseldorf, bestaat 20 jaar en dat wordt met verve gevierd met een aantal stevige tentoonstellingen.

Na de fameuze en overvolle expo “Hyper Real” die inhoudelijk inging op de vergeten hyper-realistische kunst in Europa en Amerika uit het begin van de jaren zeventig pakt Ludwig Forum nu uit met een extreem lege expo van de Schotse Susan Philipsz (1965).

Het blijkt een bijzonder goede keuze en illustreert dat dit museum een beleid voert dat getuigt van durf en grote openheid tegenover het hedendaagse veelkoppige begrip “kunst”.

Turner Prize

Susan Philipsz won (terecht) in 2010 de belangrijke Turner Prize met een volledig auditieve bijdrage die de kunstenares “beschouwde én exposeerde” als een ruimtelijke sculptuur.

Susan Philipsz maakt al meer dan tien jaar furore met installaties waarin hoogstens haar stem te horen is. Ze zingt haar innerlijke als het ware uit op geluidsdragers zoals cd’s die vervolgens op een heel nauwkeurige manier worden geïnstalleerd in de witte context van een galerie of een museum. In de tentoonstelling “Sound & Vision” in het Museum in Kortrijk kwam de bezoeker tijdens een wandeling in de tuin oor in oor met een broze stem die de volledige historische plaat “Ziggy Stardust” uit 1972 a capella zong van die poplegende David Bowie.

Ontdaan van het origineel wist Susan Philipsz de populaire muziek om te toveren tot “songs” die hier heel “persoonlijk” werden en toch nog verwezen naar het collectieve “pop-geheugen.

Ook in de tuin van het voormalige atelier van Juan Miro op Palma de Mallorca is een permanent geluidswerk van haar te beluisteren met uitzicht op de azuurblauwe zee…

Münster

In 2007 verbaasde en verleidde Susan Phiipsz het publiek tijdens “Skulptur Projekte Münster”, de allerbelangrijkste tienjaarlijkse expo over kunst in de openbare ruimte – met een intieme sound-installatie aan de beide kanten van een brug van een meer.. Een werk – dat inmiddels door de stad Münster werd aangekocht – was gebaseerd op Offenbach’s “Les Contes d’Hoffmann”waarin “het zichzelf en de anderen zien” in het water werd ontdubbeld in haar stem die van de ene oever naar de andere klonk en terug.

Susan Philipsz onderzoekt de mogelijkheden van haar stem die ze als “materiaal” beschouwt en gebruikt in het perspectief fysieke en “gebeeldhouwde” gewaarwordingen op te roepen bij de (toevallige) passanten. Het mooie aan haar auditieve werk is dat ze haar werk niet zelden op een clandestiene manier infiltreert in de openbare ruimte zonder dat voorbijgangers er weet van hebben dat ze een “kunstwerk” in en tot zich opnemen. Haar soms hemels gezongen werk dat zich uitstrekt en ruimtelijk beperkt tot de technische reikwijdte van de geluidsinstallatie situeert zich niet alleen dicht bij dat van de Amerikaanse ’taal’-kunstenaar Lawrence Weiner maar ook en vooral bij dat van wijlen Max Neuhaus. Hij was dé pionier van “sound, beschouwd als ruimtelijke ervaring.

Max Neuhaus die in zijn vroege carrière een succesrijk percussionist was bij de inmiddels gecontesteerde Karlheinz Stockhausen wist zich langzaan los te maken van het manueel musiceren en wist via eigen bedachte technologie geluid te maken waarin op een onbewuste manier grenzen en “architecturen” werden waargenomen.

Aachen

In Ludwig Forum schittert Susan Philipsz nu in de compleet lege museumruimtes met niet minder dan zeven gezongen werken uit de 16e en 17e eeuw met als rode draad water en tranen die op hun beurt verwijzen naar de vele vergeten heilzame bronnen van de stad Aachen.

Uit 23 perfect gepositioneerde luidsprekers galmen de haast hoofse liederen in de kale ruimtes en werpen de “toeschouwers” als kerkgangers terug op zichzelf.

“Seven Tears” is een zonderling, ambitieus en zeer gedurfd project voor een museum; de perfect gemixte stemmen van Susan Philipsz bezweren de ruimte en het publiek en laten het museum ruiterlijk leeg in een tijd waar weinig of niets leeg mag blijven.

Het volle niets

De bezoeker komt naar het museum en ziet niets; hij wordt een flaneur in “architectuur” en kan zich hier en daar nestelen in zetels of op de trappen gaan zitten van de denkbeeldige “performance-put” die hier meteen symbolisch verwijst naar een bron…

Haar stem klinkt wondermooi van alle kanten en het is ronduit hemels en waarschijnlijk akoestisch een hele klus om een dergelijk resultaat te bereiken waarbij kan ervaren worden hoe deze tijdloze liederen subtiel in elkaar haken en op die manier de witte lege ruimte relevant wordt.

Dit werk verdraagt geen visuele beelden; het geluid vult gemoed en geest met tijdloze gezangen die niet alleen de tijd relativeren maar ook de mens in perspectief van zijn korte verhouding tot de coördinaten tijd/ruimte.

Dat het sublieme werk van Susan Philipsz kan beschikken over een “volle” plaats zoals het Ludwig Forum in Aachen mag an sich al als een heus geschenk worden beschouwd. Gaat dat horen!

“Seven Tears” van Susan Philipsz nog tot 25 september

www.ludwigforum.de

Luk Lambrecht