Afgelopen week ontstond er een hetze rond Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken na een post op sociale media. Knack stelde enkele vragen aan cultuurwetenschapper Ico Maly over Instagram, de ethiek van de rechterzijde en onze online privacy.
Woensdag berichtte Knack over de bagger die een achttienjarig meisje over zich heen kreeg nadat ze op vanop festival Pukkelpop een filmpje publiceerde waarin een Vlaamse vlag in brand werd gestoken. Tom Van Grieken, voorzitter van het Vlaams Belang, zette het filmpje (en daarbij ook de volledige naam van het meisje) op zijn eigen Instagrampagina, waarna tientallen mensen het meisje bedreigden.
Knack legde de kwestie voor aan Ico Maly, cultuurwetenschapper en kenner van extreemrechts. ‘Het klopt niet dat je zomaar iets mag reproduceren wat iemand in de publieke ruimte zegt’, zegt hij.
Iederéén is een potentieel doelwit.
Wat vindt u eigenlijk van de situatie?
Ico Maly: Dit kadert in een heel lange traditie van extreemrechts activisme, waarin sociale media gebruikt worden om intimidatiecampagnes op te zetten. Tom Van Grieken heeft gelijk als hij zegt dat het bericht openbaar was, en technisch gezien dus gedeeld kan worden, maar de ethische en democratische dimensie omtrent privacy ziet hij over het hoofd. Iemand die geen publieke functie opneemt – en dus bijvoorbeeld geen politicus of journalist is – moet ook in de openbare ruimte privé kunnen zijn.
Dat meisje deelde het filmpje van de brandende vlag in de veronderstelling dat enkel haar vrienden dat zouden zien, zelfs al was haar profiel openbaar toegankelijk.
Is dit dan eerder een ethische dan een politieke kwestie?
Maly: Beide. Er zijn heel duidelijke richtlijnen over wat je kan overnemen, en van een politicus verwacht je dat hij wéét wat wel en niet kan. Je kunt niet zomaar alles citeren, laat staan de persoon met naam en toenaam aan de elektronische schandpaal nagelen.
Deze praktijken kunnen we best begrijpen als deel van een intimidatiecampagne van de rechterzijde die hun metapolitieke of cultuurstrijd flankeert. Ze kunnen ertoe leiden dat de fundamenten van de democratie ondermijnd worden. De rechten van een individu worden hier opgeofferd voor een politiek doel. Een leider van een politieke partij wéét dat wat hij doet ingrijpende effecten kan hebben.
Is dit dan typisch voor extreemrechts?
Maly: Ja, we zien dit overal gebeuren. Milo Yiannopoulos (een zogenaamde provocateur van de alt-rightbeweging, nvdr.) deed dat in de VS ook. Vaak lijkt het of ze louter iets signaleren: een persoon met veel volgers zegt ‘kijk eens hier’, waarna al zijn volgers zich daarop storten. Die mensen weten maar al te goed dat er een heel netwerk in gang schiet als ze zulke dingen zeggen. Dat kan zeer intimiderend werken.
Denkt u dat invloedrijke mensen bewust hun volgers ’ten oorlog’ laten trekken?
Maly: Ik denk dat je ervan uit moet gaan, ja. Het gaat in dit geval om een strijd om het normaliseren van ideeën. Dat uit zich dan in repressie en intimidatie. Het effect daarvan werd eerder al gedocumenteerd: het creëert een onvrije samenleving. Er komt dan zelden nog publieke tegenkanting. Een gevaarlijk precedent.
Moeten we ons zorgen maken over het feit dat jongeren het doelwit kunnen zijn van zulke online ‘raids’?
Maly: Ja, dit voorval bewijst nogmaals dat iederéén een potentieel doelwit is. Je moet als gewone burger voortdurend op je hoede zijn en dat is een democratie onwaardig. De sociale media maken dat mogelijk. Een burger wordt deel van het politiek debat en ziet dat alles wat hij zegt – zelfs als het voor een kleine groep bedoeld is – altijd en overal gebruikt kan worden.
Kunnen we die aanvallen voorkomen?
Maly: Ik denk dat je je als individuele gebruiker bewust moet zijn van het feit dat de sporen die je online achterlaat er ook blijven. In het huidige klimaat moet je sociale media gebruiken alsof je zelf een publiek figuur bent.
Dat is ook een boodschap aan politici. Digitale media herscheppen de publieke ruimte. Hoewel sommige aspecten waardevol zijn, hebben andere de potentie om de democratie te ondermijnen. Politici moeten het wetgevend kader maken en ervoor zorgen dat iemands recht op privacy overeind blijft. Dat is één van de essentiële ingrediënten van de democratie: je privéleven is van jou, zelfs als je je in een publieke ruimte begeeft.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
