Marc De Vos

Hoe diep gaat de crisis?

Marc De Vos Visiting fellow bij de denktank Itinera

In heel Europa en in de Verenigde Staten komen de economieën nagenoeg tot stilstand. Hoe erg is het eigenlijk? Hoe diep zit de crisis? Eigenlijk moeten we spreken van meerdere crisissen, die allemaal samen nog lang zullen doorwegen.

Crisis nummer één is de financiële, waarmee het allemaal begon in 2007. Die is nog niet verteerd. Een gigantisch hoeveelheid rijkdom bleek gewoon verpakte lucht te zijn. Miljoenen gezinnen moeten zich aanpassen aan die ontwaarding. Dat vergt jaren. De bankensector is nog lang niet hersteld. De huizenmarkt – vooral in de VS maar ook in verschillende Europese landen – werd rechtstreeks door de financiële bubbel gevoed en heeft de bodem nog niet gevoeld.

Crisis nummer twee zit dieper. Om een grote depressie te vermijden, hebben overheden diep in de buidel getast om banken te redden en economische groei te stimuleren. Vele landen stonden al dicht tegen de houdbaarheidsgrens van overheidsschuld. Ze hebben die grens nu overschreden, vooral in Europa. De bankencrisis was en is een crisis van privéschuld. Daarbovenop hebben we nu een wijdvertakte crisis van overheidsschuld. Dat voert ons recht naar besparingen.

Crisis nummer drie: het groeimodel. De Verenigde Staten zijn decennia op consumentenkrediet gegroeid. Frankrijk heeft in vijfentwintig jaar bijna nooit een begroting in evenwicht gehad. Italië kent al tien jaar nagenoeg nulgroei, inflatie niet meegerekend. Zuid-Europa is blijven steken in fraude en plantrekkerij. Niets van dit alles kon blijven duren. Het moest ooit eindigen. Het is geëindigd. De crisis van 2007 heeft structurele economische zwakheden bloot gelegd.

Crisis nummer vier: de welvaartsstaat. Vanaf de jaren 1950 zijn overal – in Europa zoals in de Verenigde Staten – steeds meer rechten en zekerheden gemaakt. Overal is de financiering daarvan vooruitgeschoven, in de veronderstelling dat economische en demografische groei de rekening zou betalen. Die veronderstelling faalt nu op beide fronten. Vooral de vergrijzing zal gedurende decennia begrotingen geselen en economieën afremmen.

Crisis nummer vijf: wij allemaal. We moeten de tering naar de nering zetten. We moeten keuzes maken. Maar we zijn dat niet meer gewoon. We zijn zo gewend aan meer groei en meer welvaart; aan meer voor minder. Elke terugval zorgt voor paniek. Het doemdenken viert hoogtij. De straten lopen vol onrust en protest. Iedereen ziet zondebokken, maar niemand kijkt naar zichzelf.
Dat voert ons naadloos naar crisis zes: politiek en democratie.

Politici volgen in plaats van te leiden. Ze handelen niet uit kracht van hun overtuiging maar uit schrik voor verkiezingen of financiële markten. Van Washington tot Brussel heerst de verdeeldheid en regeert de vertwijfeling. Men improviseert zich van crisis naar crisis. Europa verknoeit de euro.

Is dit het einde der tijden? Allerminst. We hebben in onze geschiedenis al voor veel hetere vuren gestaan. We hebben de keuze tussen een Japans en een Zweeds scenario. Beide landen kenden in de jaren 1990 een grote bankencrisis. Zweden ondernam daarop grote hervormingen. Japan geraakte nooit verder tot geld pompen en cosmetische ingrepen. Het resultaat is bekend: Zweden is een succes en Japan kent nu al twee verloren decennia.
Hoe dan ook staan we voor een periode van grote aanpassingen. Hoe dan ook is er weinig hoop dat de economie op korte termijn fel zal aantrekken. We zullen moeten aanvaarden dat het eerst wat minder wordt opdat het daarna weer meer zou kunnen zijn. Bovenal moeten we, zowel nationaal als Europees, eenheid en visie hervinden. Besef intussen dat de wereld buiten het Westen er helemaal anders uitziet. De groeilanden zijn aan een historische opmars bezig. Als wij niet onze verantwoordelijkheid opnemen dan veroordelen we de jongere generaties niet alleen tot verval, maar ook tot marginalisering in de vaart der volkeren.

Marc De Vos doceert aan de UGent en is directeur van de denktank Itinera (www.itinerainstitute.org). Hij schrijft deze wekelijkse column in eigen naam. Twitter @devosmarc

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content