‘Hoe de overheid Uber kan verslaan’

‘De overheid kan Uber misschien niet overwinnen, maar wel overbodig maken’, schrijft Rogier De Langhe (UGent). In plaats van de toekomst te reguleren nog voor ze is gemaakt, kunnen we er ook mee experimenteren.

De plotse opkomst van de deeleconomie bezorgt beleidsmakers grijze haren. Het valt niet mee om al dat nieuw geweld in de bestaande kaders te proppen. Zijn platforms markten of monopolies? Is co-creatie samenwerking of zwartwerk? De grote principes van vroeger bieden nog maar weinig houvast bij alle apps, sites en stores die op ons afkomen. In deze onzekere tijden zijn vuistregels veel nuttiger. Die zeggen niet wat je moet vinden, maar hoe je moet zoeken. Niemand kan immers de gevolgen van de digitale revolutie nu al overzien, dus eigenlijk weet ook niemand precies in functie waarvan moet worden gereguleerd.

Focus op wat werkt in plaats van wat misgaat

Een belangrijke vuistregel voor verbetering is focussen op wat werkt en daarop voortbouwen, in plaats van focussen op wat misgaat en dat proberen vermijden. Toch houden beleidsmakers liever vast aan de grote verhalen van weleer. Vanuit het principe van vrije markt wil men voor iedereen een gelijk speelveld creëren. Vrijheid, gelijkheid en broederschap, alle grote principes netjes op een rij. Dat gelijk speelveld komt er omdat de overheid niet wil dat haar regels worden omzeild, niet wil dat er oneerlijke concurrentie is, niet wil dat gebruikers belastingen ontduiken.

In plaats van te focussen op de deeleconomie die ze niet wil en overtredingen te sanctioneren, zou ze zich beter richten op de deeleconomie die ze wel wil en daar de mogelijkheidsvoorwaarden voor creëren. Laat de spelregels ontstaan terwijl het nieuwe spel wordt gespeeld, eerder dan de toekomst te willen reguleren nog voor ze is gemaakt.

Experimenteren in plaats van reguleren

Dit is geen pleidooi voor een laissez-faire, maar voor een (door de overheid gekaderde) experimenteerruimte om tussen klassieke instituties als markt en staat nieuwe beheersvormen te laten ontstaan die we momenteel nog niet goed begrijpen. Vandaar dat het ook zo makkelijk is om kritiek te hebben op de manier waarop grote platforms de wereld veranderen. Maar wanneer hebben onze politici voor het laatst de wereld veranderd?

Ook voor hen biedt de nieuwe technologie nieuwe mogelijkheden. Ze zullen dan wel bereid moeten zijn zichzelf eerst in vraag te stellen. De klassieke aanpak van regulering zal in de deeleconomie veel bijwerkingen hebben maar weinig opleveren.

De nieuwe realiteit is dat natiestaten nog maar weinig grip hebben op krachtige en wendbare supranationale netwerken zoals Wikileaks en Uber. Volgens de Amerikaanse technologiedenker Jeremy Rifkin zal ze daarom moeten veranderen van een regulerende controlestaat naar een horizontaal georganiseerde partnerstaat. Een partnerstaat organiseert geen mensen maar schept de kaders waarbinnen ze dat zelf kunnen doen. Net die ruimte zal de deeleconomie de mogelijkheid geven om te evolueren voorbij haar meest agressieve uitingsvormen zoals Uber en Airbnb. De overheid kan hen misschien niet overwinnen, maar wel overbodig maken.

Een duurzame economie op maat van de mens

Bedrijven als Uber en Airbnb laten zien dat deeleconomie een manier is om beter te doen wat we vroeger deden, namelijk geld verdienen. Maar dat is slechts het topje van de ijsberg. We kunnen er ook heel wat nieuwe dingen mee doen, op nieuwe manieren. De belofte van de deeleconomie is dat een andere economie mogelijk is, een economie met duurzame groei op maat van de mens. De deeleconomie bestaat nu al grotendeels uit veel goedaardiger (maar minder mediatieke) bewegingen zoals stadslandbouw, makerspaces en deelplatforms. Lees er Het Klein Verzet van Tine Hens , De Wereld Redden van Michel Bauwens of Zelf Denken van Harald Welzer maar op na.

Die nieuwe economie zal er echter niet vanzelf komen. We zullen moeten zoeken, kiezen, falen en verbeteren. Experimenteren geeft de deeleconomie de kans om haar belofte waar te maken. Door nu al strak te reguleren, slaat de overheid die evolutie plat. Nochtans weet niemand hoe de toekomst eruitziet. Wat we wel weten is dat als we die toekomst hier laten ontstaan, ze gevormd zal zijn naar onze eigen waarden en normen. Liever dan ze elders te laten ontstaan en erdoor te worden gekoloniseerd zoals vandaag al gebeurt.