‘De strijd voor gelijke toegang tot de openbare ruimte, zoals die in sommige landen, wijken en straten, nog steeds actueel is voor vrouwen, heeft nu een verlengde gekregen op social media’, schrijft Meyrem Almaci, voorzitter van Groen op Internationale Vrouwendag.
Ik kan het onderhand niet meer horen, het ‘if you can’t stand the heat, stay out of the kitchen‘-riedeltje. Het is een amechtige poging om zo lang mogelijk weg te kijken van de realiteit. In die realiteit wordt het vuur voor vrouwen zo hard opgestookt tot het ondraaglijk is. Het soort haat en bagger dat vrouwen op Twitter en Facebook dagelijks te verduren krijgen, is hallucinant. Van ‘vet zwijn’ tot ’te lelijk om te verkrachten’, van ‘moslimpijper’ tot ‘feministische kutwijven’, een breed spectrum van body shaming, racisme en seksisme en waar mogelijk allemaal tegelijk.
Dit is geen nieuw fenomeen, helaas. Het hangt samen met de groeiende populariteit van sociale media. Op 18 december 2018 maakte Amnesty International met een onderzoek de onthutsende realiteit zichtbaar. 300.000 tweets werden onderzocht, gericht aan 778 vrouwen. Vrouwelijke politici en journalisten krijgen op Twitter elke 30 seconden haat in de vorm van seksisme, racisme en homofobie naar hun hoofd geslingerd.
Het hellend vlak op sociale media baart grote zorgen.
Conclusie van dit onderzoek en vele andere sindsdien: Twitter is een beerput voor vrouwen, vooral voor jonge vrouwen en vrouwen van kleur. In die mate zelfs dat het de vrijheid van meningsuiting van die vrouwen belemmert en soms zelfs gevaarlijk wordt in het dagelijkse leven. Van de haatcampagne tegen de Britse Labour politica Jo Cox die in 2016 door een extreem-rechtse aanvaller werd vermoord, tot de ronduit zieke verkrachtingscartoon van de klimaatactiviste Greta Thunberg die deze week circuleerde in een Canadees oliebedrijf.
Go back to the kitchen
Waar in de middeleeuwen sterke, en dus bedreigende, vrouwen op de brandstapel werden gezet, speelt de heksenjacht zich nu af aan de hand van bots en trollenlegers die heel doelgericht mensen viseren, intimideren en karaktermoorden plegen. De daders komen uit alle lagen van de samenleving, en onder hen bevinden zich ook andere vrouwen. Maar allen delen ze een duidelijke visie: minderheden, of het nu vrouwen, holebi’s of allochtonen zijn, moeten hun plek kennen en ‘niet te veel complimenten maken’. We mogen nog samen verzuchten dat het tijd wordt voor een vrouwelijke premier, maar een vrouw die dat uitspreekt, wordt vakkundig als overambitieus kreng weggezet. En de vrouw die op de boel let, terwijl de anderen het schip verlaten, wordt als “vernis” geframed.
Het hellend vlak baart grote zorgen. Om het met de woorden van Taylor Swift te zeggen: een simpel ‘Shake it off‘ volstaat niet meer als antwoord op de haters. De systematiek van de aanvallen en het culturele patroon dat er achter zit, maakt vandaag meer en meer slachtoffers Onder hen niet de minsten, zoals Zakia Khattabi en Gwendolyn Rutten recent. Maar voor elke Zakia en elke Gwendolyn zijn er ontelbare anderen: minder bekende vrouwen die zich moegetergd uit de virtuele wereld terugtrekken. Die geen hoge boom zijn, maar toch onvoorstelbaar veel wind vangen voor hun mening, tot bedreigingen toe. En die er dus uit zelfbehoud mee ophouden. Het kost te veel tijd en zuigt positieve energie weg. Mijn hart bloedt elke keer ik een jonge vrouw hoor getuigen over de dagelijkse vernederingen en de aarzeling hoor of dit allemaal wel de moeite waard is.
De strijd voor gelijke toegang tot de openbare ruimte, zoals die in sommige landen, wijken en straten, nog steeds actueel is voor vrouwen, heeft nu een verlengde gekregen op social media. Een medium dat een krachtige motor kan zijn van gelijkheid, net omdat iedereen er gelijke toegang en kansen op heeft, wordt nu ingezet als instrument om zelfcensuur te kweken via gerichte intimidatie. Met als bedoeling vooral vrouwen terug te sturen naar hun keuken en zo de ‘natuurlijke’ orde te herstellen waar vrouwen wel steunpilaar mogen zijn, maar geen haantje de voorste. Tais-toi est sois belle.
Steeds op de man (pun intended), nooit op de inhoud. Driest en heel systematisch.
Een nieuw recept
Aandacht geven versterkt logaritmes en helpt de kwalijke boodschap te versterken. Maar de tactiek van negeren, die zovelen vandaag toepassen, volstaat duidelijk niet. Bij tijd en stond aanklagen in opinies of filmpjes zoals de Open VLD-politica Sihame El Kaouakibi terecht deed deze week: het is en blijft belangrijk, al was het maar voor de psychologische kant van steun. Wij zijn met meer. Yes, we care, en neen, het is niet normaal. Maar ook dat zet tot nu toe te weinig zoden aan de dijk.
We hebben een nieuw recept nodig, en de politiek kan daar een stevige bijdrage aan leveren.
Onderzoek naar de bots en welke personen en organisaties erachter zitten, is een eerste stap. Om adequate tegenstrategieën te kunnen uitwerken, moet eerst een diagnose worden gesteld. Die kan helpen om beter en gerichter te gaan sensibiliseren, tegenframen en remediëren.
Een tweede stap is het aanpassen van ons juridisch kader. Met uitzondering van berichten met een racistisch motief, worden haatuitspraken op sociale media in de vorm van ‘schriftelijke beledigingen’ of ‘aanzetten tot haat, discriminatie of geweld’ vandaag veelal gecategoriseerd als persmisdrijf. In hoeverre is dit niet achterhaald, zeker als de aanvallen systematisch worden ingezet? Door de wijziging van artikel 150 van de Grondwet bijvoorbeeld, kan de correctionele rechtbank misdrijven als deze ook behandelen.
Ten derde is het nodig om social media bedrijven actiever aan te spreken over strategieën om het fenomeen actief in te dijken, zodat elke gebruiker dezelfde vrijheid ervaart om deel te nemen. Vanuit Europa werden al schichtige stappen gezet. Maar sociale media-platformen zijn vandaag nog te laks in hun aatnpak van (vaak) anonieme trollen die hun medium overspoelen. Waarom geen gemeenschappelijke “haatmeld”-knop invoeren voor de verschillende social media-platformen? Identificeerbaarheid, transparantie en indien nodig optreden zijn ook in de echte wereld een vereiste voor publieke veiligheid. In de virtuele wereld zou dat niet anders moeten zijn.
Om Taylor Swift te citeren:
I’m so sick of them Coming at me again ‘Cause if I was a man
Then I’d be the man
Want catchy vrouwen, met humor en met inhoud, ze zijn met meer dan je denkt
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier