Het boek van de ziel

Ik schaf me een Nederlandstalig exemplaar van Turkmenbashi’s “Ruhnama” aan in de staatsboekenhandel in Ashgabat. 1,2 euro voor 462 pagina’s leesplezier, met harde kaft. Een koopje.

Turkmenbashi’s eerste boek, de in 2001 voltooide “Ruhnama” of “Boek van de ziel”, moest de ideologische leidraad worden van elke Turkmeen, en de Turkmeense identiteit in het post-Sovjet tijdperk herdefinieren. In het boek belooft Turkmenbashi de Turkmeense natie succesvol naar de “Altyn Asr”, de “Gouden Eeuw”, te leiden. Hoofdstad Ashgabat moest die trots en grootsheid uitstralen.

De Ruhnama verweeft Turkmenbashi’s autobiografie met de geschiedenis van Turkmenistan, en werd vertaald in 30 talen. Ik schaf me een Nederlandstalig exemplaar aan in de staatsboekenhandel in Ashgabat. 1,2 euro voor 462 pagina’s leesplezier, met harde kaft. Een koopje.

De vier muren van de boekenzaak zijn ingenomen door boeken en publicaties van Turkmenbashi De Grote. In een toonkast liggen wat tweedehands Russische stationsromans voor wie eens wat anders wil lezen.

“In naam van Allah, de meest verhevene.
Mijn dierbaar volk!
Mijn geliefde natie!
Dit boek dat mij is ingegeven door de almachtige God die deze wonderbaarlijke wereld heeft geschapen, is de Toerkmeense Ruhnama.”

(Openingsparagraaf van de Ruhnama, Saparmyrat Turkmenbashi, Nederlandstalige versie, pagina 9)

Als president had Turkmenbashi de absolute macht. Zijn wil was wet. Aan zijn exentrieke brein onstonden bizarre en controversiele maatregelen die de Turkmeense maatschappij moesten omvormen tot een fiere natie.

“Ruhnama” werd een vak op school. Universiteitsstudenten en ambtenaren moeten een Ruhnama-examen afleggen bij aanvang van studie of job. Om het volk fit te houden, verbood de president roken in het openbaar, en liet hij het “gezondheidspad” aanleggen, een 27 km lang trappenpad in de heuvels rond de hoofdstad. Studenten worden geacht om elke twee weken op zaterdagochtend minstens drie kilometer van het parcours af te leggen. Ook overheidsfunctionarissen lopen zich op tijd en stond in het zweet om zich een goede Turkmeen te tonen.

Ik herinner me artikels in de krant, over het verbod op het dragen van baarden en gouden tanden in Turkmenistan, en het sluiten van ballet- en operazalen. “Cowboyverhalen”, beweert gids Bava. “Ballet en opera behoren niet tot de Turkmeense cultuur, en zijn gewoon niet populair. Vandaar dat ze verdwijnen. Turkmenbashi besteedde veel belang aan cultuur en liet verschillende nieuwe theaterzalen bouwen. Wel verbood hij het play-backen, en internetcafe’s. En wat de baarden betreft, er lopen heus wel mannen met baarden rond.”

Klopt. Maar in die nieuwe thaterzalen worden vandaag enkel volkseigen stukken en folklore gespeeld. En mannen met baarden zijn er inderdaad, maar dat zijn uitsluitend bejaarden met wijze witte sikken. De volle baard, laat staan de islamitische, is niet te zien.

De Ruhnama benadrukt wel het belang van een verzorgd uiterlijk:

“De ware Toerkmeen let op wat hij aantrekt en kleedt zich verstandig. Zijn uiterlijk voorkomen moet aantrekkelijk zijn, omdat Allah inderdaad prachtig is en van mooie dingen houdt.”

“Turkmenbashi was heel populair net na de onafhankelijkheid”, vertelt Bava. “Maar hij verloor veel krediet toen hij het onderwijs afbouwde en de pensioenen halveerde. Zijn grootste verdienste is de neutrale status van ons land. Wij nemen niet deel aan Amerika’s oorlog tegen de terreur, en onderhouden goede relaties met Iran en Afganistan. Ook de Russen hebben hier niets in de pap te brokken. Turkmenbashi besliste eenzijdig om de prijs voor gasleveringen aan Rusland te verdubbelen, tot grote woede van Moskou.”

“Met het overlijden van de president, vreesden we even voor een machtsstrijd, en de daarbij horende chaos. Turkmenbashi had niemand klaar gestoomd om hem op te volgen. Geen mens had verwacht dat uiteindelijk de minister van volksgezondheid Kurbanguly Berdymukhamedov de nieuwe president zou worden.

De man beloofde vrijwel meteen het beleid van zijn voorganger verder te zetten, en door te gaan met de prestigieuze stadsontwikkeling van Ashgabat. Tegelijkertijd voerde hij zijn eerste hervormingen door. De studieduur aan de universiteit werd opnieuw opgetrokken, internetcafe’s heropend, de controle aan de checkpoints versoepeld. Maar we mogen niet te vroeg juichen. Turkmenbashi veranderde ook grondig van koers tijdens zijn presidentsschap.”

“De nieuwe president kampt met een imagoprobleem. Hij is lang niet zo welsprekend als zijn voorganger en heeft een streng uiterlijk. Turkmenbashi werd bij werkbezoeken steevast verwelkomd door opgetrommelde schoolkinderen, die voor hem dansten of een gedichtje voordroegen. Voor de televisiecamera’s stopte hij hen dan 100 dollar toe, als blijk van generositeit. De nieuwe president heeft aangekondigd dat die ontvangstcommittee’s voor hem niet hoeven, wat hem meteen de reputatie van een gierigaard opleverde.”