Hervorming onderwijs start bij de leraar

Hoe we ons onderwijs ook hervormen, het zullen de leerkrachten zijn die de hervormingen schragen.

We hebben meer leraars en leraressen nodig, we moeten ze langer in onze scholen houden en ze moeten anders les gaan geven. Het debat over de loopbaan van leerkrachten is zo mogelijk nog fundamenteler dan dat over het secundair onderwijs. Veel te belangrijk om te verzieken door nota’s te lekken en te laten verzanden in een politiek steekspel.

“Pascal Smet heeft (alweer) grootse plannen”, kopte Knack deze week. Het zou er nog aan mankeren. Als er ministers rondlopen die géén grote plannen hebben, moeten we ons pas echt zorgen beginnen maken. Zeker op een levensbelangrijk departement als onderwijs, waar zich zowel in het secundair onderwijs als in de leerkrachtenloopbanen dringende en verregaande hervormingen opdringen. Grote uitdagingen, grote plannen, het zou een evidentie moeten zijn.

En vergis u niet, de uitdagingen zijn bijzonder groot. Het is steeds minder evident om goede leerkrachten te vinden. Eén derde van de jonge leerkrachten stapt bijvoorbeeld binnen de vijf jaar uit het onderwijs. Er zijn meer 45-plussers onder de leraren dan in andere beroepssectoren, de 30 – tot 40-jarigen zijn ondervertegenwoordigd. Dat is alarmerend. We moeten daarom kost wat kost zoeken naar de beste mensen voor ons onderwijs. Dat begint bij een goede lerarenopleiding waar we aspirant-leraren beter voorbereiden op de hedendaagse klaspraktijk, maar het gaat ook over een betere begeleiding van leraren.

Ons onderwijs heeft nood aan sterke leerkrachten met een sterke identiteit. De opleidingen moeten voldoende ruimte laten voor eigenzinnigheid, ze moeten de leerkrachten in spe voldoende ruimte laten om zelf hun eigen weg en hun eigen stijl te zoeken. Het zijn net de non-conformisten die jongeren weten te inspireren.

Afgelopen weekend debatteerden we op het sp.a-congres in Gent over de ‘leerkracht van morgen’. Eén grote consensus: leraar zijn is nooit af. Om degelijk onderwijs te garanderen, is het van groot belang dat leraren levenslang leren. De tijd van ‘eens leraar, altijd leraar’ ligt al een tijdje achter ons. De tijd dat leerkrachten veertig jaar aan een stuk op dezelfde manier dezelfde lessen kunnen geven, is voorgoed voorbij. Tot spijt van wie het benijdt.

Leraren moeten zich blijvend ontwikkelen, ook tijdens hun loopbaan. Daarom willen we via de juiste (aanvullende) opleidingen en vormingen onze leraren echte ‘professionals’ laten zijn. Of integreren we permanente vorming binnen de eigenlijke onderwijsopdracht. Dat onderwijsminister Smet spreekt over een minimale investering in bijscholing – 10 procent van de werktijd – is dan ook een uitstekende zaak.

We veranderen niet om te veranderen. We veranderen omdat de wereld rondom ons razendsnel verandert, en de maatschappelijke en onderwijskundige uitdagingen bijzonder groot zijn. Zo groot dat de leerkrachten ze onmogelijk alleen het hoofd kunnen bieden. Ook het idee van ‘één leraar voor één klas’ is achterhaald. Lerarenteams kunnen, in nauw overleg met hun directies, veel beter inspelen op de moderne onderwijsnoden. Gedeelde verantwoordelijkheid, die de kans vergroot om verborgen talenten bloot te leggen, en die leerkrachten én leerlingen meer vertrouwen geeft.

Te revolutionair, denkt u? Verschillende scholen tonen nu reeds dat het kan. Maar toegegeven, het vraagt een mentaliteitswijziging. En het vraagt het overwinnen van een zekere koudwatervrees. Maar leraren zijn de belangrijkste grondstof om onderwijs te vernieuwen. Belangrijker dan structuren, maar dan wel op voorwaarde dat die structuren ruimte laten voor creativiteit en een eigen identiteit.

Eén leraar die voor één klas een hele loopbaan op dezelfde manier dezelfde les geeft, het is niet meer van deze tijd. Het moet anders, maar de rol van de leerkracht gaat er alleen maar nog belangrijker op worden. Veel te belangrijk om te laten verzanden in een politiek steekspel. Laat ons dus ophouden met nota’s lekken om hervormingsplannen te torpederen. Laat ons liever samen, in een sfeer van openheid en vertrouwen, bouwen aan het onderwijs van morgen. En dat start bij de leraar.

Kathleen Deckx – Vlaams parlementslid sp.a Mich De Winter – onderwijsexpert studiedienst sp.a & gemeenteraadslid in Leuven