Herman Van Rompuy: ‘Wie macht heeft is relevant, maar daarom niet interessant’

Herman Van Rompuy. © Hatim Kaghat
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

Niet iedere ‘prul’ verdient een interview, aldus Herman Van Rompuy. Op de Knackdag op de Antwerpse Boekenbeurs blikte hij terug op de zeden van de Wetstraat en de profileringspolitiek op sociale media.

Geen memoires maar anti-memoires, zo noemt voormalig premier Herman Van Rompuy zijn recentste boek: geen herinneringen, maar levenslessen. Daar hoort ook de opvallende vaststelling bij dat alle functies die Van Rompuy bekleed heeft, hem naar eigen zeggen overkomen zijn. Is dat geen valse bescheidenheid?

‘De meeste functies heb ik nooit gevraagd. Toen ik voorzitter werd van de CVP waren er zeven kandidaten. Men geraakt daar niet aan uit, en vroeg me toen of ik kandidaat wou zijn. Ik wou dat enkel op voorwaarde dat de andere zeven zich terugtrokken. Dat is ook gebeurd.’

‘Met veel andere functies ging het net zo. Toen ik premier werd, heeft Wilfried Martens een week lang aan mij gesleurd, en ik heb het alleen maar gedaan omdat de koning het mij uitdrukkelijk vroeg. Eigenlijk heb ik geprobeerd om Jean-Luc Dehaene nog eens premier te laten worden, na al die jaren. Maar de familie-Dehaene had het echt wel gezien.’

Met zijn laatste grote politieke aanstelling was het volgens Van Rompuy opnieuw prijs. ‘Mevrouw Merkel en Sarkozy hadden hun oog op mij laten vallen. Maandagmorgen had ik de koning nog gezegd: ik heb goed nieuws, Sire, ik blijf. ’s Avonds om 6 uur krijg ik telefoon van de voorzitter van de Europese Raad. Ik zei de Zweedse premier dat ik geen kandidaat was. Tien minuten later belt Sarkozy mij op: als ik alle 26 landen overtuig om geen kandidaat te zijn, ga je dan nog weigeren? Dat kon ik natuurlijk niet weigeren.’

Een andere Wetstraat

Sinds het einde van zijn politieke carrière heeft hij de zeden in de Wetstraat zien verruwen, klinkt het. Politici zijn steeds meer uit op goedkoop scoren in de media, en geven voor iedere ‘prul’ een interview. ‘Toen ik premier was, heb ik de eerste maand geen interview gegeven. Dat was atypisch. Mijn ervaring is: als je veel interviews geeft, ga je vroeg of laat zwaar in de fout. Je spreekt jezelf tegen omdat je niet meer weet wat je gezegd hebt, en je ondergraaft daardoor het vertrouwen, nochtans het handelsfonds van een politicus. In functie moet je spaarzaam zijn met je woorden, omdat je voorzichtig moet zijn met je geloofwaardigheid.’

De sociale media hebben de profileringsdrang bovendien brutaler gemaakt volgens van Rompuy. ‘In oppositie ben je interessant, maar niet relevant. Wie macht heeft is relevant, maar daarom niet interessant. Sociale media maken dat mensen aan het woord komen die een grote mond hebben of zeer agressief zijn. Om te tonen dat men een relevante speler is, moet je uit het pak komen. En dat brengt met zich mee dat en zich tegen de anderen moet afzetten. Sommigen zetten zich af tegen de politiek van een ander, maar sommigen ook tegen andermans persoon. Er is een verharding in de samenleving en in de politiek, omdat de politiek voor een groot deel de samenleving volgt.’

Een ander Europa

‘Maar je moet niet altijd volgen, soms moet je een risico nemen,’ maakt Van Rompuy de brug naar Duitsland. ‘Je zegt dan zoals mevrouw Merkel: beoordeel mij maar, maar dit is wat ik moet doen.’ Het leidt hem helemaal naar het einde van zijn mandaat als voorzitter van de Europese Raad, toen de vluchtelingencrisis in volle hevigheid losbarstte. Net na zijn vertrek zag Europa zich genoodzaakt om een akkoord met Turkije te sluiten, om zo de vluchtelingenstroom een halt toe te roepen.

Zijn bewondering voor Merkels beleidsdaden steekt Van Rompuy, zoals zoveel christendemocraten, niet onder stoelen of banken. ‘Ik betwist dat de politiek van Merkel een aanzuigeffect heeft gehad: de mensen stonden al aan de grens. Het was trouwens de Hongaarse premier Viktor Orban die de vluchtelingen vanuit Hongarije door heeft gestuurd naar Duitsland. Zo is het makkelijk om geen migranten te hebben.’

De moed van Merkel stond in schril contrast met de houding van Europa als blok. Door de Turkije-deal kwam het gewicht van de migratiecrisis te liggen in landen als Italië, die door hun zuidelijke grens de toeganspoort naar Europa vormden. ‘De huidige regering heeft haar verkiezing niet te danken aan woede om het Europese soberheidsbeleid, maar aan het feit dat Europa Italië de migratiestroom alleen heeft laten aanpakken.’

‘Alles is omgeslagen toen die ene boot is gezonken met 900 mensen in april 2015. Enkel een drama kan blijkbaar mensen een geweten schoppen. The harm was done, en dat zijn de Italianen nooit vergeten.’

Niet alleen in Duitsland en Italië werd het politiek bestel danig op de proef gesteld. De onzekerheid over het migratiebeleid was een van de drijvende factoren achter de brexit. De Britten hadden sowieso al een unieke status in de Europese familie, klinkt het. ‘Groot-Brittannië heeft zich nooit als volwaardig lid van de EU gedragen. De Unie heeft drie grote pijlers: de markt, de euro en Schengen. Zij waren maar lid van een van de drie. Ze namen de economische voordelen, maar wilden geen deel uitmaken van het politieke.’

En dan zijn er nog de tabloids: die voeren niets minder dan een oorlog tegen Europa, zegt Van Rompuy. ‘Die pers heeft dertig jaar lang elke dag tegen Europa geschreven. Het is zo bekeken nog een mirakel dat 48 procent van de Britten voor Europa gestemd hebben. Maar de grootse vijand van de ideologie is de realiteit, en die is elke dag een beetje helderder geworden. Het afscheid is nog niet gebeurd. Ze proberen het huis te verlaten, maar het lukt niet. Alles is mogelijk op dit moment. Ik moet volgende week in Londen gaan praten, en ik heb geen idee wat ik daar moet gaan vertellen. Behalve dit: wait and see.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content