Gezondheidstaks: ‘Zonder het te beseffen, pleiten Vandeurzen en De Block voor een zevende staatshervorming’

‘Onze (gezonde of ongezonde) manier van leven is cultureel bepaald’, schrijft Louis Ide (N-VA) naar aanleiding van de gezondheidstaks. ‘Het is dus belangrijk om de preventiecampagnes aan te passen op maat van de gemeenschappen.’

Vlaams minister van Welzijn en Gezondheid Jo Vandeurzen(CD&V) liet deze week weten dat hij zijn deel van de suikertaks wil opeisen. Hij zei: ‘Wij moeten kijken hoe wij, de Vlamingen kunnen aanzetten tot een gezonde levensstijl (…) Als daar fiscale maatregelen in thuishoren -en federaal is toch aangegeven dat men daar de deur voor wil openen-, dan moet je die flankeren met campagnes en voorlichting. Dat is iets voor Vlaanderen en ik hoop dat een stukje van de fiscale opbrengst daarvoor kan worden ingezet.’

Ook Maggie De Block, federaal minister van Volksgezondheid reageerde. ‘De drankautomaten in scholen zijn niet mijn bevoegdheid, maar als minister van Volksgezondheid kan je het niet graag hebben dat jongeren zoveel suikerhoudende dranken consumeren.’

Beide excellenties komen hier met prima ideeën naar buiten. Het gaat om maatregelen die een grote impact op de volksgezondheid kunnen hebben. Maar toch deze kanttekeningen.

Vlaanderen spendeert ongeveer twee procent van zijn budget gezondheidszorg aan preventie. Het Europese gemiddelde is ongeveer drie procent. Het goede nieuws is dat Vlaanderen deze twee procent al vijfentwintig jaar lang zeer goed spendeert, ongeacht de minister die verantwoordelijk is. Het blijft wel jammer dat we het Europese gemiddelde niet halen. Vandaar is de vraag van minister Vandeurzen grotendeels legitiem: meer middelen voor preventie uit het huidige gezondheidszorgbudget. Alleen zit het gros van dat budget nog altijd federaal.

Ook Maggie De Block kaart een terecht punt aan. Zo proberen we jongeren op school aan te zetten tot sport en willen we hen het belang van sport aantonen omdat dit leidt tot een gezonde levensstijl. Het is dus net zo belangrijk om hen een goede attitude inzake voeding aan te leren. Een snoep- of frisdrankautomaat op de speelplaats is nu wel vaak de dagdagelijkse realiteit op school, maar hoe zouden we reageren op een automaat met alcoholische dranken op de werkvloer? Op school moet men kinderen aanzetten tot gezond sporten en gezonde voeding. Dus minister De Block heeft een punt, maar ik kan me voorstellen dat minister Crevits daar ook wel een mondje zal willen over meepraten.

Communautaire geest uit de fles

Kwam één van de betrokken ministers trouwens uit Vlaams-nationalistische hoek, dan kopten de kranten geheid dat de communautaire geest weer uit de fles was. Minister De Block mengt zich hier inderdaad in een materie die haar bevoegdheid niet is, net als minister Vandeurzen. Zonder het te beseffen, pleitten ze eigenlijk voor een zevende staatshervorming.

Senator Francis Delpéréé (CDH) merkte het al op in 2006: ‘La médecine préventive est communautaire. La médecine curative est fédérale. Cela ne vas pas. Si la Communauté fait des efforts, il y a moins de malades. Qui en profite? Le fédéral.’ Stijgen de kosten door een falend regionaal preventiebeleid, dan zijn de kosten voor het federale budget. Als Vlaanderen echter investeert in preventie en zo de kosten van de gezondheidszorg doet dalen, dan wordt het daar niet voor beloond. De frustratie van Vandeurzen is dus begrijpelijk.

Onze (gezonde of ongezonde) manier van leven is cultureel bepaald. Het is dus belangrijk om de preventiecampagnes aan te passen op maat van de gemeenschappen. Zodat ze een maximale impact hebben en leiden tot gezondheidswinst. De MONICA-studie toont dit mooi aan. Daaruit bleek dat de inwoners van Charleroi meer last hebben van een te hoge cholesterol en dus meer kans maken op hart- en vaatziekten. De oorzaak lag bij een hogere consumptie van slechte verzadigde vetzuren. Het omgekeerde gold in Gent. De oude studies van de Leuvense cardiologische school, legden de omgekeerde French paradox bloot in België. Waar je zou vermoeden dat onze Waalse vrienden een eerder mediterrane keuken zouden hebben, met meer olijfolie en minder echte boter, waardoor ze minder cholesterol zouden hebben, minder hart -en vaatziekten en dus langer zouden leven, bleek net het omgekeerde.

Uit studies van HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) blijkt dat Vlaamse 11 en 13-jarigen te weinig fruit eten en teveel frisdrank consumeren terwijl dat hun Waalse leeftijdgenoten dat wel goed doen. Omgekeerd nuttigen de meeste Vlaamse jongeren dan wel een ontbijt, wat de Franstalige jongeren dan weer minder doen. Het zijn maar enkele van de vele voorbeelden om aan te tonen dat regionale culturele patronen onze gezondheid beïnvloeden. Daarom is het zo belangrijk dat de gemeenschappen een degelijk preventiebeleid uitbouwen.

Met N-VA ijverden we al tijdens de regeringsonderhandelingen van 2010 voor een systeem waarbij een deel van de opbrengst van preventie terugvloeit naar het regionale budget. Hierover een akkoord vinden was toen onmogelijk, net als in 2014. Het is nochtans een perfectie illustratie van de ongelofelijke versnippering van de bevoegdheden, die leidt tot een incoherent beleid.

Ondertussen gaven de twee excellenties het signaal dat ze gaan samen zitten. Dit is alvast een stap in de goede richting. Alleen ben ik benieuwd of men de vrijheid zal laten zodat de gemeenschappen hun noodzakelijke prioriteiten kunnen stellen binnen de huidige budgettaire context. Dit kan eigenlijk alleen als er een enveloppe van het federale gezondheidsbudget naar de gemeenschappen zou doorgeschoven worden, zodat de gemeenschap die vrij kan besteden.

Dat zou nog eens een andere shift zijn in afwachting van een structurele oplossing. Een shift binnen het gezondheidsbudget tussen de verschillende niveaus.