Zo werk je hoofdluizen doeltreffend weg

© iStock
An Swerts Journaliste BodyTalk magazine

Als het kriebelt moet je… behandelen! En het liefst alle besmette personen tegelijkertijd. Een leidraad om hoofdluizen, die overigens niet altijd jeuk geven, doeltreffend weg te werken.

De hoofdluis is een kleine parasiet die zich met klempootjes aan hoofdharen en soms ook aan wenkbrauwen of wimpers hecht. Ze brengt geen ziekten over, heeft niets te maken met een gebrek aan hygiëne en is volstrekt ongevaarlijk. Maar terwijl ze bloed zuigt, brengt ze speeksel in de huid, wat jeuk kan geven en dus mogelijk ook krabwondjes.

Worden er luizen gemeld, controleer dan behalve je kind ook alle andere gezinsleden.

Marie-Anne Morren, kinderdermatologe

Een hoofdluisinfectie moet je dus altijd aanpakken én melden (aan de school en vrijetijdsvereniging). Want de hoofdluis verspreidt zich nu eenmaal erg vlot. Ze ruilt haar voedingsbodem – de hoofdhuid – niet makkelijk in voor de omgeving, tenzij ze zich op een overvolle hoofdhuid bevindt. Maar verwisselen van haardos, daar maalt ze niet om. Ze loopt via direct haar-haarcontact snel over en treft bijgevolg vooral kleuters en lagereschoolkinderen, maar ook regelmatig middelbare scholieren.

‘Worden er luizen gemeld, controleer dan behalve je kind ook alle andere gezinsleden’, benadrukt Marie-Anne Morren, kinderdermatologe in UZ Leuven. ‘Om besmettingen en herbesmettingen tegen te gaan, is het cruciaal dat alle besmette personen die voortdurend met elkaar in contact komen gelijktijdig hun haren behandelen.

Moet ook de omgeving worden behandeld?

Gezonde luizen verzeilen veeleer accidenteel in de omgeving en overleven hooguit 48 uur zonder bloed. De kans dat luizeneitjes – neten – in de omgeving terechtkomen, is nog kleiner, omdat ze stevig aan de haren zitten vastgekleefd. Op kledij of voorwerpen raken ze overigens niet makkelijk uitgebroed, want ze hebben lichaamstemperatuur nodig. En als al na 7 tot 10 dagen nymfen (nog niet geslachtsrijpe luizen) uitkomen, dan sterven die vrij snel als ze niet meteen aan bloed geraken.

Loont het dus om de omgeving te desinfecteren in de strijd tegen (her)besmettingen? Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu meent alvast van niet en schrapte de preventiemaatregel al in 2011 uit zijn hoofdluisrichtlijn. Het Vlaamse agentschap Zorg en Gezondheid meent dat een desinfectie van de omgeving zinvol kan zijn bij hardnekkige aanwezigheid van luizen.

En hoe doe je dat praktisch? Door spullen zoals mutsen, sjaals, bedlinnen en knuffels te wassen op 60°C, of door ze 24 uur in de diepvriezer of 2 weken in een afgesloten plastic zak te bewaren. Haar- en luizenkammen kun je eenvoudig 5 minuten in water van 60°C laten weken.

Natkam-methode

Maar hoe doe je dat doeltreffend, de haren controleren op luizen? Luizen zijn tot 2 à 3 millimeter groot en grijsblauw tot roodbruin van kleur. De eitjes die ze leggen, neten, zijn grijswitte, kleverige bolletjes van nog geen millimeter groot. ‘Gebruik een luizenkam’, adviseert Morren. ‘Die heeft hoekige tanden die 0,2 tot 0,3 millimeter uit elkaar staan. Druk de kam goed tegen de huid aan en inspecteer vooral achter de oren en in de nek. Om systematisch alle haren nauwgezet te controleren en eventueel aanwezige luizen en neten gelijk te verwijderen, raden we de natkam-methode aan.’

Die gaat als volgt: breng conditioner aan op de natte, gewassen haren en kam de klitten eruit met een gewone kam. Kam dan met een luizenkam, lok per lok, van de nek naar het voorhoofd (de persoon zit voorovergebogen). Start bij het ene oor en schuif geleidelijk op naar het andere oor. Spoel de conditioner uit de haren. Kam de nog erg natte haren van het voorhoofd naar de nek: eerst met een gewone kam en dan, zoals beschreven, lok per lok met een luizenkam (de persoon zit nu rechtop). Veeg na elke kambeweging de luizenkam af aan wit keukenpapier. Zichtbare neten kun je vooraf al wat losweken door ze te deppen met azijn. Laat alle kammen na gebruik 5 minuten in water van 60°C weken.

‘De natkam-methode is maar doeltreffend als ze heel nauwgezet wordt uitgevoerd, en minimaal 2 weken lang om de 3 dagen wordt herhaald’, vertelt Morren. ‘Blijf je levende luizen vinden, dan kun je het kammen combineren met producten tegen hoofdluizen.’

Verstikkende film

De klassiek aanbevolen producten bevatten als werkzame stof malathion of permethrine. Hun doeltreffendheid en veiligheid zijn al vele jaren en in vele klinische studies aangetoond. Ze zijn verkrijgbaar als voorschriftvrij geneesmiddel in de vorm van een malathion 0,5 %-lotion, een permethrine 1 %-lotion en een spray die beide werkzame stoffen in deze concentraties combineert.

‘Helaas circuleren ook in ons land alsmaar meer hoofdluizen die bestand zijn tegen malathion en permethrine’, vertelt Morren. ‘Die resistentie kan sterk variëren van streek tot streek en van school tot school. Om resistentie tegen te gaan gebruik je beter geen combinatieproduct (met malathion én permethrine) en gebruik je deze insecticiden alleen als je effectief luizen hebt – dus niet preventief.’

Ga er niet van uit dat iets “natuurlijks” per definitie onschuldig is, in de zin van “baat het niet, dan schaadt het niet”, want vooral op plantenextracten zien we vaak allergische reacties.

Vanwege de toenemende resistentie is de afgelopen jaren een nieuwe generatie hoofdluis dodende producten op basis van silicone, zoals dimeticon, in opmars. Dimeticon is al lang bekend als ingrediënt van gewone (cosmetische) haarverzorgingsproducten, maar in een hogere concentratie (4 %) doodt het hoofdluizen. ‘Niet door in te werken op het centraal zenuwstelsel van de luis, zoals malathion en permethrine dat doen, maar eenvoudig door een verstikkende film om de luis heen te leggen’, vertelt Morren. ‘Het is dan ook weinig waarschijnlijk dat luizen resistent worden tegen dimeticon. Deze dimeticon 4 %-lotions en -sprays kunnen vermoedelijk ook veilig worden gebruikt bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Maar bij gebrek aan gegevens ontraden we het gebruik ervan bij deze vrouwen én bij kinderen jonger dan 6 maanden, zoals we dat ook doen voor de producten met malathion en permethrine.’

Volg de instructies!

‘Lotions en sprays die een zekere tijd moeten inwerken zijn over het algemeen doeltreffender dan shampoos die je meteen met water verdunt en afspoelt’, zegt Morren. ‘Maar dat een product niet het verhoopte resultaat geeft, heeft ook weleens te maken met een onjuist gebruik. Volg nauwgezet de instructies van de bijsluiter: of je het product op nat dan wel droog haar moet aanbrengen, hoe lang het moet inwerken, enzovoort. Vergeet ook niet het product 7 dagen na de eerste toepassing nog een tweede keer aan te brengen, want na de eerste toepassing zijn niet altijd alle neten dood. Vandaar ook het belang om gedurende de hele behandeling te blijven kammen.’

Nog enkele tips voor een veilig gebruik. ‘De producten met malathion, permethrine en dimeticon bevatten ontvlambare bestanddelen. Blijf ver van elke warmtebron (zoals een haardroger of een sigaret) terwijl je ze aanbrengt of laat inwerken. Weet ook dat ze de hoofdhuid en mogelijk ook de ogen en luchtwegen kunnen prikkelen of irriteren. Ze zijn dus niet meteen geschikt voor mensen met astma of eczeem, hoewel mensen met eczeem de dimeticonproducten over het algemeen wel goed verdragen. Luizen in wenkbrauwen of wimpers behandel je niet met deze producten maar kun je verstikken met wat vaseline.’

Er zijn nog tal van andere luizen dodende producten en behandelingen op de markt, maar hun doeltreffendheid werd vaak niet of nog onvoldoende klinisch aangetoond. Hetzelfde geldt voor de producten waarvan wordt beweerd dat ze luizen ‘afstoten’. Wat hun veiligheid betreft, waarschuwt Morren nog: ‘Ga er niet van uit dat iets “natuurlijks” per definitie onschuldig is, in de zin van “baat het niet, dan schaadt het niet”, want vooral op plantenextracten zien we vaak allergische reacties.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content