Wat als vrijen pijn doet? ‘Er valt haast altijd iets aan te doen’

© getty
Carine Stevens Freelancejournalist

Seks hoort plezierig te zijn, niet pijnlijk. Toch hebben veel mensen, vooral vrouwen, soms of altijd last van pijn bij het vrijen. Hoe komt dat? En wat kan eraan gedaan worden?

Pijn bij het vrijen komt vaker voor dan je denkt, zegt Chloé De Bie, klinisch psycholoog en seksuoloog in het therapiecentrum Vivolinio. “Als je kijkt naar de problemen waarmee mensen zoal aankloppen bij een seksuoloog, staat het sowieso in de top 3. Ik zie zeker 1 keer per dag een patiënt met pijnklachten tijdens seks. Sommige onderzoekers hebben het over 1 op de 10 vrouwen die er weleens last van heeft, andere over 1 op de 3. Dat verschil is vooral te wijten aan de vraagstelling. Hoe wordt de pijn omschreven? Wordt er ook gepolst naar pijn voor of na de seks? Gaat het alleen om huidige pijnklachten of ook om vroegere pijnervaringen? In dat laatste geval lijkt 1 op de 3 me een realistisch cijfer. Ik verwijs er tijdens mijn consultaties soms naar en zie vrouwen dan opgelucht ademhalen: ‘Oef, ik ben dus niet alleen.'”

Nieuwe naam

Tot een paar jaar geleden werd in de seksuologie een onderscheid gemaakt tussen dyspareunie en vaginisme. Dyspareunie is de medische term voor pijn tijdens seksueel contact, bij het binnengaan van de penis in de vagina, of meer achteraan in de vagina of in de onderbuik. Vaginisme heeft betrekking op de onwillekeurige samentrekking van de bekkenbodemspieren, waardoor penetratie onmogelijk wordt. In de huidige DSM-5 classificatie worden die 2 seksuele problemen samengebracht onder 1 noemer: genitopelviene pijn/penetratiestoornis. Een goede zaak, vindt Chloé De Bie. “Een algemene naam is handiger, want het is niet altijd duidelijk waar de pijn precies vandaan komt. Zitten de klachten vooral bij de vagina-ingang, is de bekkenbodem de boosdoener of speelt nog iets anders? Dat onderscheid is soms moeilijk te maken.”

Welke vrouwen hebben er vooral last van? “Drie categorieën staan bovenaan: jonge vrouwen die beginnen met seks, vrouwen in de menopauze en vrouwen die na een bevalling het seksueel contact heropstarten. Wat die laatste categorie betreft: soms zie je ook dat strakgespannen bekkenbodemspieren na een bevalling wat meer uitgerekt zijn, waardoor pijnklachten verdwijnen.”

Psychologische factoren

Vrijen is pas fijn en aangenaam in een context die als veilig wordt ervaren en waarin je je niet alleen ontspannen voelt maar ook seksueel opgewonden. Wordt aan die voorwaarden niet voldaan, dan kan seks pijn doen. Daarnaast zijn er een aantal medische oorzaken die aan de basis kunnen liggen. “Denk aan een schimmelinfectie, een seksueel overdraagbare aandoening of een knip na de bevalling”, zegt Chloé De Bie. “De huid kan ook geïrriteerd raken door het dragen van synthetisch ondergoed of door overmatige hygiëne. Verder kunnen bepaalde ziektes (zoals diabetes) en medicijnen (onder andere antidepressiva) leiden tot een verlaagde oestrogeenproductie en drogere slijmvliezen. Ook als je borstvoeding geeft, kan dat het geval zijn. En last but not least is er de menopauze: door hormonale veranderingen wordt het slijmvlies dunner en droger.”

Ook psychologische factoren spelen een rol. Dat vrijen heel beladen wordt als je ooit te maken had met een traumatische ervaring of seksueel misbruik, ligt voor de hand. Maar ook als je bang en gestrest bent, of als je je onzeker voelt over je uiterlijk of je seksuele ervaring, kun je te gespannen zijn. “Pijn bij het vrijen is vaak een combinatie van medische en psychologische factoren”, verduidelijkt Chloé De Bie. “Het begint soms met een medische aanleiding, zoals een schimmelinfectie. Omdat vrijen pijn doet, ben je de volgende keer meer gespannen. Logisch: wij mensen zijn nu eenmaal geprogrammeerd om pijnklachten reflexmatig uit de weg te gaan. Je bekkenbodemspieren verkrampen en je wordt minder vochtig, waardoor vrijen effectief pijn doet. Voor je het weet, zit je in een vicieuze cirkel.”

Driehoeksmodel

Pijn bij het vrijen kan je leven aardig verpesten. Je kunt kampen met onzekerheid, schaamte of een schuldgevoel tegenover je partner. Soms ga je seks helemaal vermijden. Je relatie komt misschien onder druk te staan. “Het goede nieuws: omdat het zo vaak voorkomt, is er al veel onderzoek naar gebeurd en valt er haast altijd iets aan te doen”, stelt Chloé De Bie. “Helaas wachten mensen gemiddeld maar liefst 7 jaar voor ze hulp zoeken. Hoe dat komt? Soms omdat ze de weg naar de hulpverlening niet vinden, soms uit schroom, maar ook vaak omdat ze hopen dat het vanzelf overgaat.”

Bij de behandeling wordt vertrokken van een driehoeksmodel, bestaande uit de arts, de seksuoloog en de partner. De arts onderzoekt of er een medische oorzaak is die eerst aangepakt moet worden. Daarna is de seksuoloog aan de beurt. “Veel vrouwen komen in hun eentje naar een eerste consultatie, omdat ze vinden dat het probleem alleen bij hen ligt. Maar het is belangrijk dat de partner meekomt: seks is iets wat tussen 2 mensen gebeurt.”

Als het probleem eenmaal in kaart is gebracht, bouwt het koppel zijn seksuele relatie stapsgewijze weer op. “We adviseren vaak om penetratieseks een tijdje achterwege te laten en te focussen op andere vormen van intimiteit: orale seks, manuele seks, masturberen, zoenen, strelen, masseren. Praat erover en neem samen de tijd om uit te zoeken wat jullie fijn en lekker vinden. Een glijmiddel neemt de oorzaak niet weg, maar kan een handig hulpmiddel zijn om meer vochtigheid te verkrijgen. Soms is een verwijzing naar een bekkenbodemtherapeut nodig, om meer controle te krijgen over de bekkenbodemspieren en die bewuster te leren ontspannen.” Maar het allerbelangrijkste is dat je er niet mee blijft rondlopen, benadrukt Chloé De Bie. “Hoe vroeger je aan de alarmbel trekt, hoe kleiner de kans om in een vicieuze cirkel te belanden.”

Wat als vrijen pijn doet? 'Er valt haast altijd iets aan te doen'
© GETTY

Ook bij mannen

Pijn bij het vrijen is in de eerste plaats een vrouwenprobleem, maar ook mannen kunnen er last van hebben. Bij hen is er meestal een puur lichamelijke oorzaak: een infectie aan de eikel (door een soa of door te veel of te weinig hygiëne), een prostaatontsteking of te strak aangespannen bekkenbodemspieren. Ook kunnen pijnklachten optreden bij een te nauwe voorhuid of een te kort toompje (het verbindingspeesje tussen de voorhuid en de eikel).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content