Verlamming: ooit komt die doorbraak er

In het REVAlution Center in Herentals leeft de overtuiging dat een verlamming niet definitief hoeft te zijn. Dagelijks bijten mensen er op de tanden, omdat ze zich weigeren neer te leggen bij hun toestand.

De bovenste verdieping van het Algemeen Ziekenhuis Sint-Elisabeth in Herentals oogt leeg. Te leeg, lijkt het. En met de fitnesstoestellen lijkt ook iets mis: geen zitjes. Kris Goos, manager van het centrum, glimlacht. De verklaring is eenvoudig. De volledige trainingsruimte is gericht op mensen in een rolstoel. Die hebben veel plaats nodig om te manoeuvreren, en ze zitten al.

REVAlution, een samentrekking van revalidatie en revolution, richt zich op mensen met een verlamming door een ruggenmergletsel of een beroerte en op mensen met een amputatie. De ziekteverzekering voorziet in revalidatie, maar eens die voorbij is, moeten mensen voor zichzelf zorgen en vallen velen in een zwart gat. ‘Wie verlamd is, blijft dat tot nu toe voor de rest van het leven’, zegt Goos. ‘De verlamming leidt tot verwikkelingen die je deels kunt vermijden door aangepaste beweging, wat in grote lijnen neerkomt op het voortzetten van de revalidatie. Dat is wat wij hier willen aanbieden.’

De inspiratie komt vooral van Marc Herremans, de triatleet die op training viel en verlamd raakte, maar zich nooit bij zijn toestand heeft neergelegd. Goos: ‘Marc is ervan overtuigd dat hij dankzij nieuwe technologie ooit opnieuw zal kunnen stappen. Iedereen beseft dat dat wellicht een beetje naïef is, maar die overtuiging maakt wel veel mogelijk. Marc heeft met zijn vzw To Walk Again al veel gerealiseerd, en dit centrum is daar opnieuw een bewijs van. Als er ooit een doorbraak komt, wil Herremans er klaar voor zijn. Hij wil zijn lichaam niet onherstelbaar laten aftakelen. Dat is wat hem voortdrijft. Veel mensen die hier komen trainen, delen die overtuiging.’

Star Wars

Momenteel trainen bij REVAlution 60 à 70 mensen; ook uit Franstalig België. Het centrum is immers uniek in Europa. Veel vernieuwingen, zoals robottechnologie, zorgen voor grote verbeteringen in de postrevalidatie en stemmen hoopvol. REVAlution stelt die nieuwe technologie ter beschikking, zoals de Finse oefentoestellen met persluchtondersteuning en een aanpassing van de belasting in stappen van 50 gram. Jawel, slechts 50 gram, terwijl dat in een gewoon fitnesscentrum al snel 500 gram of meer is. ‘Mensen met een verlamming kunnen in een gewone fitness niet veel doen’, zegt Goos. ‘Niet alleen vanwege de hoge belastingtrappen. Ze moeten er ook telkens uit hun rolstoel om op het toestel te klauteren, en dat is meestal niet eenvoudig. Hier wordt hun rolstoel met klemmen of riemen vastgezet en kunnen ze onmiddellijk aan de slag.’

Topstukken zijn de spectaculaire exoskeletten. Ze lijken zo uit Star Wars te komen. Je gespt ze aan als een rugzak. Ze ondersteunen en hun kleine motoren doen de knie- en heupgewrichten bewegen. Ze maken dat mensen met een verlamming opnieuw rechtop kunnen staan en stappen. Microcomputers en sensoren controleren alle bewegingen. Je kunt er bijvoorbeeld slechts 1 been mee ondersteunen bij mensen met een eenzijdige verlamming na een beroerte of een amputatie van een onderbeen.

Veiligheidshalve loopt er steeds een begeleider mee, die de robot bijstuurt waar nodig. Zonder robot moeten er 3 begeleiders meelopen om de verlamde persoon recht te houden en de bewegingen te begeleiden. Een exoskelet bespaart dus aanzienlijk wat mankracht.

Kritische zelfcontrole

Soms zijn andere hulpmiddelen meer geschikt bij gangtraining, zoals de ZeroG, waarvan Herentals ook een exemplaar aanbiedt. Dat harnas van riemen hangt met een kabel aan een rail en kan tot 90 procent van het gewicht overnemen. Mensen die met veel moeite nauwelijks nog 10 meter stappen, zijn met dit toestel makkelijk een uur bezig. Sommigen zetten zelfs tot 2000 stappen. Zonder die nieuwe technologie is dat onmogelijk.

‘Je mag jezelf niet voor de gek houden en anderen nog minder’, zegt Goos. ‘We kijken dan ook zeer kritisch naar wat we doen. We gaan er bijvoorbeeld van uit dat onze training doorligwonden, blaasinfecties, botontkalking, spierkrampen, enzovoort helpt voorkomen, maar bewijzen hebben we niet. Op andere vlakken zijn we meer overtuigd. Het is de gewoonte om mensen na een beroerte passief te mobiliseren. Dat is geen goede zaak, want een actieve inzet van de patiënt, met een zo vroeg mogelijk begin en veel herhalingen, werkt veel beter. De hersenen passen zich dan soepeler aan, zodat het uiteindelijke resultaat van de revalidatie beter is.’

Goos verwijst onder andere naar functionele elektrische stimulatie (FES), waarbij externe elektrische prikkels spieren doen samentrekken. Mensen met beperkte spierkracht kunnen er bijvoorbeeld opnieuw mee leren fietsen. Als je de techniek onmiddellijk na de verlamming inzet, remt hij het verlies aan spierkracht aanzienlijk af. Helaas wordt hij in ons land nauwelijks gebruikt. ‘Telkens weer een gemiste kans, en erg spijtig’, zegt Goos. Een mooie illustratie van wat de therapie vermag, is het verhaal van de Amerikaan Andrew Meas. Na 10 jaar complete verlamming en na jaren volgehouden training met elektrische spierstimulatie kan hij opnieuw op eigen benen staan.

Laserlicht

Het vernieuwende centrum in Herentals broedt ondertussen op nog een heleboel andere initiatieven om samen met ondernemingen, onderzoekers en eindgebruikers de levenskwaliteit van die laatste groep te verbeteren. Het test bijvoorbeeld een toestel voor bewegingsanalyse dat met laserlicht duizenden dunne lijntjes op de rug projecteert. Kleine vervormingen in die lijntjes helpen rugproblemen in kaart te brengen met een kwaliteit die die van radiologische opnamen tot op 98 procent benadert. Maar dan wel zonder de schadelijke röntgenstralen – het laserlicht is onschadelijk. Dat is zeer belangrijk voor mensen in een rolstoel. Meestal zitten ze scheef, wat tot zware problemen kan leiden. REVAlution werkt ook daar aan een begin van een oplossing.

Aan het einde van het gesprek komt een man in een exoskelet voorbijgestapt. Hij heeft ons horen praten en merkt langs de neus weg op dat iedereen in een rolstoel last heeft van constipatie. ‘Maar als je stapt, werkt alles weer beter’, lacht hij. De begeleidster achter hem reageert minder enthousiast, maar vrolijk babbelend gaan ze verder. Aan het nuttige effect twijfelen ze geen moment.