Van beweging val je niet af

Mensen die gaan trainen verbruiken meer energie, maar gaan doorgaans ook meer eten wat het netto-effect op nul brengt.

‘Van beweging val je niet af’. Dat is de stelling van de afscheidsrede van professor Klaas Westerterp na een lange en vruchtbare carrière aan de Universiteit Maastricht.

“Onregelmatige zware inspanningen hebben weinig tot geen effect op je energiebalans,” stelt Westerterp in het webmagazine van de universiteit. Mensen die gaan trainen verbruiken meer energie, maar gaan doorgaans ook meer eten wat het netto-effect op nul brengt.

Westerterp, auteur van meer dan 150 papers in wetenschappelijke tijdschriften, verwijst naar eigen onderzoek. In één van die onderzoeken trainden Westerterp en zijn staf een aantal niet-sportieve mensen met een zittende levensstijl een jaar lang met als doel een halve marathon te lopen.

Het energieverbruik van de deelnemers steeg met 25%, wat indrukwekkend veel is en je volgens Westerterp slechts zelden ziet, zeker niet over een lange periode als een jaar.

Bij zulk een extra energieverbruik zouden de deelnemers in de loop van het jaar gemiddeld een 15 kilogram aan gewicht verloren horen te hebben, maar dat gebeurde niet. Ze vielen niet af.

Dat kan alleen betekenen dat ze meer gingen eten, maar dat bleek dan weer niet uit het voedingsdagboek dat ze allemaal bijhielden. Volgens dat dagboek aten ze net evenveel als voordien en waren hun voedingsgewoonten niet gewijzigd. Maar dat deden ze dus wel.

Volgens Westerterp toont dit aan dat we niet weten hoeveel we eten. We denken dat we niet veel eten, maar we doen het wel. We passen onze eetgewoonten onbewust aan.

Energiebalans is de sleutel

Alles draait om een correcte balans tussen de hoeveelheid energie die je opneemt en die je verbruikt. Neem je meer op dan je verbruikt, dan kom je onherroepelijk bij.

Fysieke inspanning draagt slechts weinig bij tot gewichtsverlies volgens Westerterp omdat je bij meer beweging extra energie nodig hebt om je goed te voelen.

Indien je veel beweegt, maar niet voldoende eet, kom je in een negatieve energiebalans terecht en bekruipt er je een gevoel van verzwakking. Het is heel normaal om dit met wat extra eten te compenseren.

Beweegt de moderne mens minder?

Westerterp is geen aanhanger van de stelling dat de moderne mens fysiek minder actief is dan zijn prehistorische voorouders.

Volgens zijn eigen onderzoek verbruikt de moderne mens niet minder energie dan dieren van vergelijkbare omvang die in het wild leven. De oorzaak moet dus waarschijnlijk niet gezocht worden in de uren die we tegenwoordig op stoelen en zetels voor schermen doorbrengen, maar wel in de eenvoudige vaststelling dat we te veel eten.

Het advies voor een gezond lichaamsgewicht is volgens Westerterp dus vrij eenvoudig: “eet wat minder”. Maar dat is nu net ook zo moeilijk, iets wat hij zelf volmondig erkent.

Preventie is het enige wat echt werkt

Die vaststellingen leiden tot de enig mogelijke uitweg uit deze problematiek volgens Westerterp: “voorkom dat je ooit dik wordt”.

“Voor de meeste mensen is overgewicht onomkeerbaar,” luidt de harde conclusie van Westerterp.

“We moeten mensen nog meer bewust maken van deze stelling en van wat ze eten. Want mensen weten niet hoe snel ze de grens overschrijden,” stelt hij.

Gevoelige tenen

Vooral frisdranken zijn volgens Westerterp een reuzengroot probleem vandaag. “Blijf af van de frisdranken en je bent al goed op weg want zij zijn leveranciers van gigantische hoeveelheden energie extra op je dagelijkse voedselinname,” zo luidt zijn boodschap.

Westerterp erkent echter dat deze boodschap politiek erg gevoelig ligt omdat ze indruist tegen de belangen van de voedingsindustrie. “Het advies dat we meer aan sport moeten gaan doen, stapt nergens op gevoelige tenen, maar haalt uiteindelijk nauwelijks iets uit voor wie gewicht wil verliezen,” stelt hij.

Misschien is dit niet de boodschap die veel mensen willen horen, maar ze is volgens Westerterp wel gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.

Discussie gegarandeerd

Westerterp wordt wijd en zijd erkend als een belangrijk wetenschapper in zijn terrein, maar de stellingen die hij aanhangt, worden niet door iedereen gevolgd. Zo wijzen sommige onderzoekers met nadruk op de ernstige gevolgen van langdurig stilzitten, bijvoorbeeld voor televisie maar ook achter het stuur van een wagen, op de stofwisselingsprocessen van vetten en suikers.

Maar zijn stelling dat overgewicht voor de meeste mensen nagenoeg onomkeerbaar is zonder chirurgische ingrepen, krijgt wel steeds meer steun.