‘Sommige Europeanen lijken niet meer te beseffen hoe belangrijk vaccins zijn om je tegen ziektes te beschermen’

‘In ontwikkelingslanden wordt het als een voorrecht ervaren te kunnen vaccineren’, schrijft Dorien De Vylder, die opmerkt dat in Europa steeds minder mensen het belang daarvan inzien.

Op 23 april jl. werd voor het eerst het vaccin RTS,S, een vaccin tegen malaria, ingezet in een vaccinatieprogramma in Malawi. Een mijlpaal. Op 30 april volgde Ghana en binnenkort is het de beurt aan Kenia. Dit vaccin heeft er dertig jaar onderzoek op zitten en kan circa vier op tien malariagevallen vermijden. Moeders laten hoopvol hun vijf maand oude kinderen inenten en roepen alle vrouwen van hun gemeenschap op dit te doen. Benieuwd of deze ouders in Malawi, Ghana en Kenia over vijftig jaar ook zullen weigeren hun kinderen in te enten, omdat ze tegen dan vergeten zijn dat malaria in 2017 wereldwijd nog 435.000 doden maakte. Daarmee zou je de situatie kunnen vergelijken met die in van sommige ouders in Europa en Noord-Amerika, die nu weigeren hun kinderen in te enten tegen mazelen.

Sommige Europeanen lijken niet meer te beseffen hoe belangrijk vaccins zijn om je tegen ziektes te beschermen.

Mazelen begint met (vaak hoge) koorts, een verkoudheid, hoest, rode ogen. Na enkele dagen kunnen witte vlekjes in de mond ontstaan, gevolgd door kleine rode vlekjes in het gezicht, die zich nadien over het hele lichaam verspreiden. Meestal is de ziekte onschuldig en is ze na tien dagen voorbij, maar complicaties als longontsteking en hersenontsteking, met in het slechtste geval dood tot gevolg, zijn nooit uit te sluiten. Vooral jonge kinderen, mensen met een verlaagd immuunsysteem en zwangere vrouwen zijn hier kwetsbaar. Bij zwangere vrouwen brengt de mazelen ook een verhoogd risico op miskraam en vroeggeboorte met zich mee. Voor mazelen bestaat geen specifieke antivirale behandeling. De enige behandeling die mogelijk is, is verzachting van de symptomen.

Bij mazelen verloopt de besmetting van mens tot mens. De infectieziekte wordt veroorzaakt door een virus dat in de mond, keel en neus zit en via speekseldruppeltjes wordt overgedragen. Deze druppeltjes blijven, zowel in de lucht als op oppervlakken, besmettelijk tot maar liefst twee uur na het hoesten of praten. Geïnfecteerde personen zijn besmettelijk vanaf vier dagen voor tot vier dagen na het begin van de typische rode vlekjes. In vergelijking met malaria, waarbij een besmette Anopheles-mug nodig is voor overdracht van de ziekteverwekkende parasiet, zorgt deze besmetting van mens tot mens voor een extra belang om in te enten tegen mazelen: wie niet gevaccineerd is en de ziekte oploopt, draagt ook de verantwoordelijkheid dat hij anderen kan besmetten. Denk hierbij in het bijzonder aan baby’s onder een jaar. Het vaccin tegen mazelen wordt pas een eerste keer toegediend bij de leeftijd van 12 maanden, dus sowieso zijn álle kinderen onder een jaar vatbaar voor de ziekte.

Het vaccin tegen mazelen wordt vaak gecombineerd met het vaccin tegen bof en rode hond in het MBR-vaccin. Dit vaccin is al een halve eeuw in gebruik en werd steeds goedkoop of gratis ter beschikking gesteld. Het is veilig en behaalt een hoge effectiviteit. Toch is er al geruime tijd een campagne tegen dit vaccin in opmars. Terwijl men in ontwikkelingslanden soms niet aan vaccineren toekomt door gebrek aan een degelijke gezondheidsinfrastructuur lijken Europeanen, en ook Noord-Amerikanen, almaar minder te beseffen hoe belangrijk vaccineren is. In 2018 besmetten de mazelen in Europa maar liefst 82 596 mensen, waarvan er 72 stierven. Het aantal besmettingen lag in 2018 het hoogst voor het hele decennium: het drievoud van wat in 2017 werd gerapporteerd en vijftien keer het laagterecord in 2016.

De ontwikkeling van uiterst doeltreffende vaccins in combinatie met succesvolle immunisatieprogramma’s heeft vandaag de dag tot zeer hoge bescherming geleid tegen infectieziektes als de mazelen, zodanig dat veel mensen de ernst er niet meer van inzien. Ze hebben immers geen broertje of nichtje of zwangere tante meer die deze ziekte oploopt, laat staan eraan sterft of er een miskraam door krijgt.

Van het MBR-vaccin wordt soms beweerd dat het autisme zou veroorzaken. Dit vindt zijn oorsprong in een rapport gepubliceerd in 1998 door de Britse arts Andrew Wakefield in The Lancet. Aan het onderzoek van Wakefield namen slechts 12 kinderen deel, en vooral: het werd later teruggetrokken wegens o.a. datavervalsing en belangenvermenging. In de tussentijd hebben vele andere studies sterk bewijs geleverd dat het MBR-vaccin geen autisme veroorzaakt. In april jl. werd hierover nog een studie uit Denemarken gepubliceerd waaraan 657 461 kinderen deelnamen. Ook deze studie beaamde dit. Op de frauduleuze studie van Wakefield na werd nooit een studie gepubliceerd waarin geconcludeerd werd dat er wel een verband zou bestaan tussen het MBR-vaccin en autisme. De angst voor autisme door het MBR-vaccin is dus ongegrond.

Mazelen uitroeien

In ontwikkelingslanden wordt het als een voorrecht ervaren te kunnen vaccineren. Sommige Europanen en Noord-Amerikanen eisen daarentegen het voorrecht op om veilige, efficiënte en goedkope vaccins te weigeren, vanuit hun luxepositie waarin desbetreffende infectieziektes ver-van-hun-bedshows lijken. Ze zijn compleet vergeten dat het net die vaccins zijn die hen tegen deze ziektes beschermen en dat ze zonder deze bescherming wel eens sneller geïnfecteerd zouden kunnen raken dan ze nu vermoeden. Gelukkig zijn zij weldoorvoed en momenteel kerngezond, waardoor ze beter in staat zijn een infectieziekte te overwinnen dan hun zwakkere medemens, die zij door hun vaccinatieweigering mogelijks wel besmetten.

Tegen 2020 wil het Globale Vaccinatie Actie Plan de mazelen uitgeroeid hebben in verschillende regio’s. Laat ons hier allen aan deelnemen en onze kinderen inenten. Ooit waren wij, Europeanen en Noord-Amerikanen, net zo oprecht opgetogen over het vaccin tegen mazelen als de ouders in Malawi, Ghana en Kenia nu over het vaccin tegen malaria, toen de mazelen nog vrij spel hadden en onze geliefden ziek maakten en in het slechtste geval zelfs de dood injaagden.

Dorien De Vylder is huisapotheker, dichter bij Uitgeverij Vrijdag, studente wijsbegeerte aan de UGent en gewezen (eind)redacteur van het literaire tijdschrift Kluger Hans.