‘Onze ministers moeten kiezen: thuiszorg of nog meer plaatsen in woonzorgcentra waarvoor niemand kan betalen’

Sten Sundahl, communicatieverantwoordelijke van Solidariteit voor het Gezin, een belangrijke aanbieder van thuiszorg, vraagt steun aan de federale en Vlaamse minister van Volksgezondheid: ‘Ofwel steunen jullie thuiszorg door arbeidslasten te verlagen en voldoende middelen te voorzien; ofwel creëren jullie nog meer plaatsen in woonzorgcentra waarvoor niemand kan betalen.’

België kampt met een vergrijzingsprobleem. Het beleid speelt hier al jaren op in met de creatie van extra plaatsen in woonzorgcentra – ‘rusthuizen’ in de volksmond. Meer en meer wordt echter duidelijk dat deze aanpak niet vol te houden is: het is onbetaalbaar voor de gebruiker en er ontbreekt een maatschappelijk draagvlak. Er zijn echter degelijke alternatieven voor woonzorgcentra, met thuiszorg voorop. Waarom kan een zorgbehoevende oudere dan niet gewoon thuisblijven?

Onrust in woonzorgcentra

Het regent de laatste tijd verontrustende berichten over woonzorgcentra. In december 2017 kwam het nieuws al dat driekwart van de rusthuisbewoners met zijn pensioen de factuur van het verblijf niet kan betalen. In De Morgen was iets later te lezen dat een verblijf in een Vlaams woonzorgcentrum sinds 1991 maar liefst 28,4 procent duurder is geworden. Financieel lijkt een rusthuisverblijf voor de meesten hoe langer, hoe meer een onbetaalbaar vooruitzicht.

Daarnaast lijken velen ook vraagtekens te plaatsen bij de levenskwaliteit in een woonzorgcentrum. Sommige studies tonen aan dat ouderen waarbij de zorgbehoevendheid groter wordt liever zo lang mogelijk thuisblijven in plaats van te verhuizen naar een woonzorgcentrum. Naast die academische bevindingen kreeg Vlaanderen onlangs ook de zeer viscerale en verontrustende mokerslag te verwerken door de undercoverreportage van Pano over wanbeleid in commerciële woonzorgcentra. Het mag niemand dus verbazen dat De Standaard deze pertinente vraag stelde: mogen we onze eigen ouders wel naar het rusthuis sturen?

Vergrijzing

Maar België heeft wél te kampen met een gigantische vergrijzingsproblematiek. In 2016 telde de gehele Belgische bevolking één 67-plusser per 4 personen tussen 18 en 66 jaar oud. In 2060 wordt verwacht dat deze verhouding zal stijgen naar 1 op 2,5. Dit wil zeggen dat de zorgsector doorheen de jaren een explosieve groei in het aantal zorgbehoevenden op leeftijd mag verwachten.

Maar aangezien woonzorgcentra zowel op financieel als op kwalitatief vlak niet langer als een one-size-fits-all oplossing voor ouderzorg mogen beschouwd worden, hoe bieden we dan het hoofd aan die ontzagwekkende statistieken?

Thuiszorg

Voor velen die aan het werk zijn in ouderenzorg is het antwoord evident: thuiszorg. Door zoveel mogelijk de verzorging en verpleging van ouderen in het comfort van hun eigen woonst te doen, verkleint men de vraag naar beschikbare plaatsen in woonzorgcentra en speelt men in op de wensen van de zorgbehoevende. Zo kan men zich in woonzorgcentra focussen op het zo kwalitatief mogelijk maken van de dienstverlening aan hen voor wie woonzorgcentra onontbeerlijk zijn, zoals zwaar zorgbehoevende ouderen. Resultaat: minder kosten en een hoger welzijn.

Thuiszorg is echter niets nieuws. Waarom verdwijnt het grootste deel van woonzorgcentra dan niet gewoon?

Om een degelijk alternatief voor woonzorgcentra aan te bieden is dé grote vereiste dat continuïteit in zorgverlening gegarandeerd wordt. Dit wil zeggen dat er 24 uur op 24 gespecialiseerd personeel en faciliteiten beschikbaar zijn om te voldoen aan de zorgnoden van zorgbehoevenden. De grootste zwakte van thuiszorg in Vlaanderen is dat thuiszorgpersoneel onderhevig is aan een zeer strikte arbeidsreglementering waardoor continuïteit in zorgverlening onmogelijk te garanderen is. Het avond-, nacht- en weekendwerk dat vereist zou zijn, brengt simpelweg te veel personeelskosten met zich mee voor de werkgever.

De oplossing

Sinds het probleem van de vergrijzing naar de voorgrond kwam in de late jaren negentig, zetten beleidsmakers consequent in op het vergroten van het aantal beschikbare plaatsen in woonzorgcentra om een antwoord te bieden op de vergrootte zorgvraag. Deze tendens blijft zich voortzetten tot op de dag van vandaag, ondanks berichten van onbetaalbaarheid en onwenselijkheid.

Er is echter wel al geëxperimenteerd met proefprojecten waarin alternatieven uitgeprobeerd werden. Solidariteit voor het Gezin, Bond Moyson en Zorggroep Alexianen startten bijvoorbeeld drie jaar geleden samen met het project Zorg24 waarin 24 uur op 24 thuiszorg werd aangeboden aan ouderen. De resultaten daarvan spraken boekdelen: er waren minder kosten voor het grootste deel van de zorgbehoevenden, men kon gemiddeld 10 maanden langer thuis blijven dan in een normaal thuiszorgtraject en de tevredenheidsgraad bij zowel de oudere als bij de familie lag opvallend hoger.

De steun van het RIZIV die proefprojecten zoals Zorg24 echter mogelijk maakte, dreigt nu weg te vallen door een gebrek aan reactie van beleidsmakers op geboekte resultaten.

€650,71

De Standaard bracht het nieuws naar buiten dat thuiszorg in Vlaanderen de gebruiker maandelijks gemiddeld €650,71 kost. De 24 uur op 24 beschikbare thuiszorg waar hier voor gepleit wordt zal ongetwijfeld meer kosten, zowel aan de gebruiker als aan de overheid. Maar nooit zoveel als de €1665 die een gebruiker maandelijks gemiddeld neertelt voor woonzorgcentra.

Mevrouw De Block, meneer Vandeurzen, thuiszorg kan een volwaardig alternatief zijn voor woonzorgcentra. Aan jullie dus de keuze: ofwel steunen jullie 24 uur op 24 thuiszorg door arbeidslasten te verlagen en voldoende middelen te voorzien; ofwel gaan jullie verder met business as usual en creëren jullie nog meer plaatsen in woonzorgcentra waarvoor niemand kan betalen. Het is duidelijk wie er dan binnenkort met de handen in het grijze haar zit.