Nuance in het suikerdebat: feit of fictie?

Onheilspellende boodschappen volgen elkaar op over suiker. Behalve tot de bekende risico’s, zoals obesitas, diabetes en tandbederf, zou suiker ook leiden tot hart- en vaatziekten, verhoogde stressgevoeligheid, kanker en zelfs autisme.

Suikersoorten verschillen in graad van raffinage en in de manier van produceren. Witte (kristal)suiker is de meest geraffineerde of bewerkte suiker en bestaat voor 97 % uit sacharose. Bruine suiker en ruwe rietsuiker zijn ongeraffineerde suikers. Ongeraffineerde suikers bevatten enkele nuttige mineralen zoals kalium en ijzer. Naarmate de suiker meer verwerkt wordt, gaan die extra bestanddelen verloren. Daarom raadt men soms aan ongeraffineerde boven geraffineerde suiker te verkiezen.

Voedingsexpert professor Christophe Matthys (KU Leuven, verbonden aan het UZ Leuven als docent humane voeding) volgt die redenering deels, maar nuanceert ook sterk: “De verschillen in gehalte aan mineralen tussen bewerkte en onbewerkte suiker zijn erg klein. In bruine suiker zit bijvoorbeeld 2 mg ijzer, tegenover 0,3 mg in kristalsuiker. Alle andere verschillen tussen wit en bruin zijn verwaarloosbaar klein. Hetzelfde geldt bij de vergelijking van alle suikers: wit, blond, riet, bruin, enzovoort.”

Matthys gebruikt een voorbeeld dat het irrelevante karakter van de discussie illustreert: “Een vruchtbare vrouw heeft ongeveer 20 mg ijzer per dag nodig. Daarvoor zou ze dus 1 kilo bruine suiker per dag moeten eten, wat uiteraard niet aan te raden is. Het idee dat bruine suiker of rietsuiker vanwege enkele extra mineralen gezonder zou zijn dan witte, klopt dus nauwelijks.”

“Hetzelfde misverstand bij honing. Sommige mensen gebruiken honing in plaats van suiker omdat het gezonder zou zijn. Honing is de enige suikervorm die je volledig ongeraffineerd, in haar meest pure vorm, kunt eten. Het is ook de enige suikervorm die een kleine hoeveelheid vitamine C bevat, ongeveer 4 mg per 100 gram. Maar maakt dat honing gezonder? Ter vergelijking: 1 stuk fruit levert je ongeveer 100 mg vitamine C op. Het idee dat iets ‘gezonder’ is omdat het bepaalde nuttige bestanddelen bevat, geldt natuurlijk niet als die bestanddelen amper in het product aanwezig zijn. Commerciële, in brik verkrijgbare vruchtensmoothies profileren zich soms als het gezonde alternatief voor Coca-Cola, omdat ze bepaalde vitamines en mineralen aanbrengen. Het gaat echter om minimale hoeveelheden. Bovendien bevatten bepaalde smoothies tot 400kcal, meer dan het dubbele van Coca-Cola. Het is erg ingewikkeld voor de consument.”

Het vakblad Progress in Cardiovascular Diseases stelde begin dit jaar dat toegevoegde suikers een nog kwalijker rol spelen dan verzadigde vetten bij coronaire hart- en vaatziekten. Coronaire hart- en vaatziekten zijn de grootste doodsoorzaak in westerse landen.

Matthys: “Die bevindingen kloppen, maar alleen in extreme gevallen. De geraffineerde suikers waarover men spreekt, slaan vooral op high-fructose-frisdranken in de VS. Dat zijn suikers die voor 55 % uit fructose en 45 % uit glucose bestaan. Mensen die meer dan 25 % van hun dagelijkse energie uit dit soort producten halen, lopen inderdaad een aanzienlijk hoger risico op obesitas en bijgevolg ook op hart- en vaatziekten. Maar dit gaat over slechts 3 % van de populatie. De overgrote meerderheid van de mensen haalt (veel) minder dan 25 % van zijn dagelijkse energie uit dergelijke fructoserijke voedingsmiddelen. Voor hen zijn die onderzoeksresultaten dus ook niet van toepassing, al blijft de som van opgenomen toegevoegde suikers wel van belang.”

Matthys: “Tandcariës is een van de bekendste en meest besproken gevolgen van (overmatig) suikergebruik. Nochtans is niet de suiker op zich de grootste boosdoener. Het zijn de aanwezige mondbacteriën die de tanden aantasten. Die bacteriën voeden zich wel met suiker, indirect speelt suiker dus zeker een rol. Belangrijker dan de hoeveelheid suiker is echter de frequentie van suikerconsumptie. Als je regelmatig een suikerpauze inlast, krijgen de bacteriën een tijdlang geen voedsel en sterven ze snel af. Snoeppauzes inbouwen is de boodschap.”

Hoewel men enorm veel aandoeningen in verband brengt met overmatig suikergebruik, is slechts bij een fractie daarvan enige wetenschappelijke grondslag te ontwaren. Zeker de link met aandoeningen als autisme of ADHD is wetenschappelijk nergens aangetoond. “Verhoogde stress kan in theorie een gevolg zijn, maar ook hier ontbreken harde bewijzen voor een causaal verband. Versnelde veroudering en een slechter immuunsysteem zijn inderdaad bewezen gevolgen, maar dan op celniveau. Of je de resultaten kunt doortrekken naar het complexe menselijke lichaam is nog maar de vraag. In extreme voedingspatronen zal men steeds een associatief verband vinden”. (Bodytalk/Thomas Detombe)