‘Nog te weinig bewijs dat digitale schermen de ontwikkeling van kinderen schaden’

De nieuwe richtlijnen van de WHO voor het gebruik van schermen voor baby’s en peuters, zijn niet helemaal wat ze op het eerste gezicht lijken.

Kinderen jonger dan twee jaar zouden niet voor een tv-scherm of tablet mogen gezet worden, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in een reeks nieuwe richtlijnen. Eens de kinderen de leeftijd van twee jaar bereiken, zouden ze nog steeds niet meer dan één uur per dag naar een scherm mogen kijken.

De nieuwe richtlijnen zijn opmerkelijk omdat ze veel strenger zijn dan die van andere adviesorganen. Zijn er in de wetenschappelijke literatuur misschien meer aanwijzingen dat schermtijd inherent slecht is voor de ontwikkeling van een kind? Niet helemaal.

Het was zelfs niet de bedoeling van de WHO om specifiek aanbevelingen te doen over schermtijd, aangezien de nieuwe richtlijnen in feite handelen over de fysieke activiteit, het sedentair gedrag en de slaap voor kinderen onder de vijf jaar. Tot nog toe waren voor deze doelgroep nog geen richtlijnen geformuleerd.

Ondanks het feit dat er een aanhoudende perceptie bestaat dat schermtijd een rechtstreeks nadelig gevolg heeft op de ontwikkeling van de hersenen van een kind, erkent de WHO in haar rapport dat er nog maar heel weinig onderzoek is gedaan om aan te tonen of een hoge schermtijd wel effectief schadelijk is. Het rapport meldt dat de kwaliteit van het bewijs voor het effect van schermtijd op de motorische en cognitieve ontwikkeling en psychosociale gezondheid vrij laag is.

Het is volgens de WHO echter wel zo dat veel tijd voor een scherm doorbrengen over het algemeen geassocieerd wordt met een minder goede gezondheid. Maar dat is geen direct gevolg van de schermtijd zelf, maar wel omdat het andere, meer positieve activiteiten vervangt.

Ook de Nederlandse professor Sabine Hunnius, directeur van het Baby Research Center en hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, vertelde onlangs aan Knack.be dat er nog niet voldoende studies gedaan zijn om conclusies te trekken over de ontwikkeling van een peuter. ‘De allereerste studies komen nu pas uit en de resultaten blijken gemengd. Sommige studies tonen aan dat peuters iets beter met hun handjes overweg kunnen dankzij het scrollen, klikken en swipen op het scherm, maar misschien kan die vaardigheid ook ontwikkeld worden door bijvoorbeeld kraaltjes aan elkaar te rijgen. Een andere studie wijst uit dat kindjes die veel op een scherm kijken, minder goed in slaap vallen.’

Volgens Hunnius zijn er momenteel nog te weinig aanwijzingen dat een tablet de ontwikkeling van een kind afremt of stimuleert. Toch beseft ze goed dat het advies om de schermtijd voor kleine kinderen te beperken, voorbijgaat aan de leefwereld van zowel ouders als jonge kinderen. Ze pleit dan ook voor een verstandige omgang met tablets en met de juiste apps. ‘Het is essentieel dat je dit samen met je kind doet’, zegt de breinexperte ‘Het is belangrijk voor ouders om te weten dat je de tablet voor je kind misschien niet absoluut hoeft te verbieden. Alleen lijkt het momenteel niet dat een kind dat op z’n eentje met de tablet speelt daar goed aan doet. Je hebt als ouder dan ook de keuze of je het al dan niet toelaat. Wil je de taalontwikkeling van je kind stimuleren, dan zijn andere zaken van belang, namelijk samen boekjes lezen, samen praten, samen liedjes zingen. Kortom, interactief bezig zijn, bijvoorbeeld met taal’, aldus Hunnius.

Een optimale ontwikkeling van het kind omvat heel veel interactie met anderen, goede slaapgewoonten, een gebalanceerd dieet en veel beweging, zegt ook de WHO. Al deze zaken worden echter aan de kant geschoven als je voor de televisie zit of videospelletjes speelt. Ook eten voor een scherm zorgt ervoor dat je je niet bewust bent van wanneer je genoeg hebt, waardoor je meer gaat eten.

We hebben nog nooit zoveel gezeten

De WHO beveelt 30 minuten fysieke activiteit per dag voor baby’s aan, en dat moet uitgebreid worden tot minstens drie uur na de eerste verjaardag. Neerzitten en naar een televisiescherm of een mobiel toestel kijken, moet voor kinderen tussen twee en vier jaar oud beperkt worden tot één uur per dag.

De aanbevelingen van de gezondheidsorganisatie komen niets te vroeg. Uit nieuw onderzoek in het Journal of the American Medical Association blijkt immers dat we ons leven nog nooit zoveel al zittend hebben doorgebracht als nu. De zittijd is de laatste jaren met een uur toegenomen bij Amerikanen van alle leeftijden, maar vooral adolescenten steken er boven uit.

Die laatste groep zit maar liefst acht uur per dag, een stijging van een uur in tien jaar tijd. Voor volwassenen bestaat de zittijd uit gemiddeld iets meer dan zes uur per dag. Nog volgens het onderzoek spendeert het grootste deel van de Amerikaanse bevolking drie uur per dag of meer zittend voor de televisie of om video’s te bekijken. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens de jeugd. Het is dus van belang om de problematiek zo jong mogelijk aan te pakken, zeggen de onderzoekers.

Lichamelijke inactiviteit is een belangrijke risicofactor voor het globale sterftecijfer en draagt bij aan overgewicht, obesitas, cardiovasculaire aandoeningen, kanker, en diabetes.